Separatizm [lat. separatus – ayrılmış] – ayrılmağa çalışma, müstəqillik əldə etmək məqsədilə aparılan siyasi hərəkat. Bu, müxtəlif etnik, dini və ya coğrafi qrupların mövcud dövlətdən ayrılmaq və müstəqil dövlət qurmaq istəyi kimi müəyyən edilə bilər. Separatist hərəkatlar müxtəlif səbəblərə görə yaranır, bunlara tarixi ədalətsizlik, mədəni və siyasi təzyiq, iqtisadi bərabərsizlik, özünü idarəetmə istəyi və ya xarici qüvvələrin təsiri daxildir.
Çoxmillətli burjua dövlətlərində separatizm, azlıqda qalan millətlərin və ya əyalətlərin dövlətdən ayrılmaq üçün apardıqları siyasi mübarizəni ifadə edir. Bu mübarizə müxtəlif üsullarla, məsələn, siyasi təbliğat, etiraz aksiyaları, və hətta silahlı mübarizə ilə həyata keçirilə bilər. Separatist hərəkatların uğur qazanması bir çox amillərdən, o cümlədən həmin qrupun təşkilatlanma səviyyəsindən, ictimai dəstəyindən, beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeyindən və dövlətin gücündən asılıdır.
Separatizm termini, həmçinin, daha geniş mənada, bir qrupun daha böyük bir qurumdan ayrılmaq istəyini ifadə edə bilər. Bu, siyasi kontekstdən kənarda, məsələn, bir şirkətin böyük bir korporasiyadan ayrılması, bir dini cəmiyyətin daha geniş bir konfessiyadan ayrılması və ya bir regional qrupun milli dövlətdən ayrılması kimi hallarda da istifadə oluna bilər. Belə hallarda separatizmin səbəbləri müxtəlif ola bilər, lakin ümumi məqam özünüidarəetmə və ya müstəqillik arzusudur.
Separatizm həm müsbət, həm də mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Bir tərəfdən, o, milli və ya regional özünüidarəetməyə nail olmağa, mədəni müxtəlifliyi qorumağa və ədalətsizliyə qarşı mübarizə aparmağa kömək edə bilər. Digər tərəfdən, separatist hərəkatlar siyasi qeyri-sabitliyə, zorakılığa və hətta vətəndaş müharibəsinə səbəb ola bilər. Buna görə də separatizmin qiymətləndirilməsi müəyyən bir kontekstdə aparılmalıdır.