Səbəbli sifəti, əsasən bir hərəkətin, hadisənin və ya vəziyyətin arxasında duran səbəbin mövcudluğunu bildirir. Bu səbəb açıq şəkildə ifadə oluna bilər, yaxud kontekstdən nəzərə çarpır. Lüğətlərdəki "üzürlü" izahı, səbəblinin yalnız müsbət kontekstdə, yəni hərəkəti bağışlanıla bilən, haqlı edən bir səbəb olduğunu əks etdirir. Lakin səbəbli daha geniş məna kəsb edir və mənfi kontekstlərə də aid edilə bilər.
Səbəbli sözü, etimoloji olaraq "səbəb" sözündən törəmişdir. "Səbəb" ərəb mənşəli bir sözdür və "neden" mənasını verir. Beləliklə, "səbəbli" bir şeyin "səbəbi olan" deməkdir. Bu səbəb istənilən növ ola bilər: fiziki, psixoloji, sosial, siyasi və s. Məsələn, "səbəbli qərar" deyəndə, qərarın arxasında müəyyən bir düşüncə, analiz və ya hadisənin təsiri başa düşülür. "Səbəbli gecikmə" ifadəsində isə gecikmənin xəstəlik, yol tıxacı kimi bir səbəbi olması nəzərdə tutulur.
Sözün işlənməsinə dair nümunələr:
- Müsbət kontekst: "Onun səbəbli əsəbi olması başa düşüləndir, çünki qohumu ağır xəstədir." (Burada səbəb əsəbiliyi haqlı edir).
- Neytral kontekst: "Yağışın səbəbli gecikməmizə görə tədbir başlamağa gecikdik." (Burada səbəb sadəcə bir fakt kimi təqdim olunur).
- Mənfi kontekst: "Onun səbəbli hərəkətləri böyük fəlakətə səbəb oldu." (Burada səbəb hərəkətin mənfi nəticələrini izah edir, ancaq onu haqlı etmir).
Yekun olaraq, "səbəbli" sifəti bir hərəkət, hadisə və ya vəziyyətin arxasında duran səbəbin olduğunu bildirən geniş mənalı bir sözdür. Bu səbəb müsbət, mənfi və ya neytral ola bilər və kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar kəsb edə bilər. Lüğətlərdəki "üzürlü" izahı isə sözün yalnız müsbət kontekstdəki istifadəsini əks etdirir.