Səkmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "bir və ya hər iki ayaq üstündə sıçrayaraq yerimək, sıçramaq, hoppanmaq"dan daha geniş və çoxcəhətlidir. Lüğətlərdəki qısa izahlar, sözün bütün imkanlarını əks etdirmir.
Səkmək, əsasən sürətli və qısa sıçrayışlarla hərəkət etməyi ifadə edir. Bu sıçrayışlar uzun və yüksək sıçrayışlardan fərqli olaraq daha çox sürətə və çevikliyə yönəlib. Yəni, “tullanmaq”, “hoplamaq” və “sıçramaq” felindən fərqli olaraq, “səkmək” fəlində hərəkətin sürəti və ritmikliyi ön plana çıxır. Misal üçün, bir dovşanın təhlükəni hiss edərək sürətlə səkməklə qaçması və ya uşağın sevincdən yerində səkməsi bu fərqi aydın göstərir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, türklərin köhnə dillərindəki oxşar sözlərlə əlaqəsini görə bilərik. Bu etimoloji araşdırmalar, sözün əsas mənasının sürətli və çevik hərəkəti ifadə etdiyini göstərir.
Cümlədəki istifadəsinə gəldikdə isə, “Kəhər at səkərək qonşu evin həyətində göründü və bir göz qırpımında…” cümləsində “səkmək” atın sürətli və qəfil hərəkətini və görünməz bir yerdən birdən-birə ortaya çıxmasını ifadə edir. Burada sadəcə “sıçramaq” deyilməsinin ifadə gücü qədər deyil. “Səkmək” felinin vermiş olduğu hərəkətin birdən-birəliyi, qəfilliyi və sürəti mətnə başqa bir dinamizm qatır.
Başqa cümlə nümunələri:
- Uşaq sevincdən yerində səkirdi.
- Qorxudan ürəyi yerindən səkirdi.
- Ovçu səssizcə səkirək düşməninə yaxınlaşdı.
Göründüyü kimi, “səkmək” fəlinin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir, lakin əsas mənası hər zaman sürətli, ritmik və çox vaxt qəfil hərəkəti ifadə edir.