Sərbəstləşmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "sərbəst olmaq, heç kəsdən asılı olmamaq"dan daha geniş və çoxcəhətlidir. Bu fel, müəyyən bir məhdudiyyətdən, asılılıqdan, əsarətdən, nəzarətdən və ya təzyiqdən azad olmağı, müstəqillik qazanmağı bildirir. Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar əldə edə bilir.
Etimalogiyası: "Sərbəst" sözü farsca "sarbast" sözündən götürülmüşdür. "Sar" ön əlavəsi "baş" mənasını verir, "bast" isə "bağlı" deməkdir. Beləliklə, "sərbəst" əslində "baş bağlı olmayan", yəni "azad" mənasını verir. "-ləşmək" isə prosesi, vəziyyəti bildirən bir şəkilçi olduğundan, "sərbəstləşmək" "azad olma prosesi" kimi də izah edilə bilər.
Məna çalarları və nümunələr:
1. Fiziki sərbəstlik: "Həbsxanadan sərbəstləşdi." (Fiziki həbsdən azad olma)
2. Siyasi sərbəstlik: "Ölkə müstəqillik qazandıqdan sonra xalq sərbəstləşdi." (Siyasi əsarətdən, hakimiyyət nəzarətindən azad olma)
3. İqtisadi sərbəstlik: "Kredit götürdükdən sonra maliyyə cəhətdən sərbəstləşdi." (Maddi asılılıqdan azad olma)
4. Psixoloji sərbəstlik: "Köhnə münasibətlərdən sərbəstləşərək yeni həyata başladı." (Emosional bağımlılıqdan, psixoloji təzyiqdən azad olma)
5. Sosial sərbəstlik: "Qəbilə adət-ənənələrindən sərbəstləşmək üçün çox səy göstərdi." (Sosial məhdudiyyətlərdən azad olma)
Göründüyü kimi, "sərbəstləşmək" feli müxtəlif sahələrdə, müxtəlif mənalarda işlənə bilir. Hər bir halda, bu fel hər hansı bir məhdudiyyətdən, əsarətdən, asılılıqdan azad olma prosesini və nəticəsini ifadə edir.