izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Sistem (yun. systema – bütöv) termini müxtəlif elmi sahələrdə geniş istifadə olunan və bir-biri ilə sıx bağlı olan elementlərin qarşılıqlı əlaqəsi və qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranan, müəyyən qayda və qanunauyğunluğa əsaslanan mürəkkəb bir bütövlüyü ifadə edir. Terminin kökü qədim yunan dilinə gedib çıxır və "bütöv", "birləşmiş hissələr" mənalarını daşıyır. Bu, sistemin əsas xüsusiyyətlərindən birini - elementlərin bir-birinə bağlılığını və bir-birini təsir etməsini vurğulayır.

Sistem anlayışı sadəcə elementlərin toplanmasından daha çoxdur. Elementlərin qarşılıqlı əlaqəsi, onların arasında mövcud olan qarşılıqlı asılılıqlar və qarşılıqlı təsirlər sistemin əsasını təşkil edir. Bu əlaqələr müəyyən qayda və qanunauyğunluqlar əsasında qurulur və sistemin funksiyasını, davranışını və ümumi xüsusiyyətlərini müəyyən edir. Məsələn, bir avtomobil sistemi müxtəlif elementlərdən (motor, şinlər, sükan, ötürücü mexanizm və s.) ibarətdir, lakin bu elementlərin bir-biri ilə əlaqələnməsi və qarşılıqlı təsiri avtomobilin hərəkət etməsi kimi bir ümumi funksiyanı yerinə yetirməyə imkan verir. Bu əlaqələr pozulsa, sistem öz funksiyasını itirə bilər.

Sistemlər müxtəlif səviyyələrdə və mürəkkəblikdə ola bilər. Sadə sistemlər az sayda, asanlıqla müəyyən edilə bilən elementlərdən ibarətdir, mürəkkəb sistemlərdə isə çoxlu sayda element və onlar arasında mürəkkəb əlaqələr mövcuddur. İnsan bədəni, iqtisadi sistemlər, ekoloji sistemlər, sosial strukturlar mürəkkəb sistemlərə misal ola bilər. Bu sistemlərin təhlili və idarə edilməsi xüsusi yanaşma və metodlar tələb edir.

Sistem anlayışı elmi tədqiqatlarda, texnikada, sosial elmlərdə və gündəlik həyatda geniş istifadə olunur. "Sistemli yanaşma" anlayışı da məhz buradan yaranır və müxtəlif elementlərin qarşılıqlı əlaqələrini nəzərə alaraq problemlərin həllinə sistemli və kompleks şəkildə yanaşmağı nəzərdə tutur. Məsələn, "İnformasiya sistemi", "İqtisadi sistem", "Əməliyyat sistemi", "Təhsil sistemi" kimi terminlər bu sözün müxtəlif sahələrdə işlənməsinə misal ola bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz