Sonradan sözü Azərbaycan dilində zərf kimi işlənir və əsasən zaman bildirən mənaları əhatə edir. Lüğətlərdə verilən "sonra, axırda, nəhayətdə, nəticədə, aqibətdə" kimi təriflər sözün əsas mənasını əks etdirir, lakin onun istifadə dairəsini tam əhatə etmir. "Sonradan" sözü hadisələrin vaxt ardıcıllığını bildirməklə yanaşı, həm də müəyyən bir vaxtdan sonra baş verən hadisələrə işarə edir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "son" və "radan" (yəni "yoldan", "yönəldən") sözlərindən əmələ gəldiyini görərik. Bu da sözün mənasının "bir müddət keçdikdən sonra, müəyyən bir yolun, prosesin sonunda" kimi izah olunmasına əsas verir. Yəni "sonradan" yalnız zaman baxımından "sonra" mənasında deyil, həm də bir prosesin tamamlanmasından sonra, bir mərhələnin bitməsindən sonra baş verən hadisələri də ifadə edir.
Müxtəlif cümlələrdə istifadəsinə nümunələr:
- Zaman bildirən mənada: "Sonradan o öz səhvini başa düşdü." (Bu cümlədə "sonradan" hadisənin baş vermə vaxtının daha sonra olduğunu bildirir.)
- Prosesin sonunda baş verən hadisə: "Araşdırmalardan sonradan yeni bir nəticə əldə edildi." (Burada "sonradan" araşdırmanın tamamlanmasından sonra əldə olunan nəticəyə işarə edir.)
- Nəticə mənasında: "Əvvəl çox əsəbi idi, sonradan isə sakitləşdi." (Bu cümlədə "sonradan" əvvəlki vəziyyətdən fərqli bir nəticəyə işarə edir.)
- Qeyri-müəyyən bir müddət sonra: "Sonradan o yerlərə qayıdacaq." (Bu cümlədə "sonradan" qayıdışın konkret vaxtını bildirmir, yalnız gələcək bir zamanda olacağına işarə edir.)
Beləliklə, "sonradan" sözünün mənası sadəcə "sonra" ilə məhdudlaşmır. O, daha geniş bir məna spektrinə malik olub, hadisələrin vaxt ardıcıllığı, proseslərin nəticəsi və müəyyən bir vaxtdan sonra baş verən hadisələrə işarə etmək üçün istifadə olunur. Bu sözün dəqiq mənası hər bir konkret cümlədə onun kontekstindən asılı olaraq dəqiqləşdirilir.