Sterilləşdirmə: "Sterilləşdirmək" felindən törəmiş isimdir. Əsas mənası, istənilməyən mikrobların, bakteriyaların, göbələklərin, virusların və digər mikroorqanizmlərin tamamilə məhv edilməsi və ya aradan qaldırılması prosesidir. Bu proses, müəyyən bir obyekt, səth, həcm, maye və ya əşyanın steril vəziyyətə gətirilməsini nəzərdə tutur. Sterilləşdirmə, tibb, əczaçılıq, qida sənayesi, laboratoriya tədqiqatları və digər sahələrdə geniş tətbiq olunur.
Sterilləşdirmənin məqsədi, infeksiya riskini minimuma endirmək, mikroorqanizmlərin çoxalmasının qarşısını almaq və ya məhsulun raf ömrünü uzatmaqdır. Bu proses, müxtəlif üsullar vasitəsilə həyata keçirilir: yüksək temperaturda qaynatma, avtoklavlaşdırma (yüksək temperatur və təzyiq altında buxar vasitəsilə sterilləşdirmə), qaz sterilləşdirməsi (etilen oksid kimi qazlar vasitəsilə), radiasiya sterilləşdirməsi (gamma şüaları və ya elektron şüaları ilə) və s. Hər bir üsul, müxtəlif materiallar və şərtlər üçün uyğun gəlir. Məsələn, tibbi alətlərin sterilləşdirilməsində avtoklavlaşdırma geniş yayılmış bir üsuldur, halbuki qida məhsullarının sterilləşdirilməsində isə pasterizasiya və ya UHT (Ultra High Temperature) metodlarından istifadə olunur.
Sterilləşdirmənin əhəmiyyəti, infeksiya xəstəliklərinin qarşısının alınması və insan sağlamlığının qorunması baxımından son dərəcə yüksəkdir. Tibb sahəsində, sterilləşdirmə, cərrahiyyə əməliyyatları, inyeksiya və digər tibbi müdaxilələrdə infeksiyanın qarşısını almaq üçün mütləq tələbdir. Qida sənayesində isə, sterilləşdirmə, məhsulların keyfiyyətinin qorunması və uzun müddət saxlanmasının təmin edilməsi üçün vacibdir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "steril" sözü latın dilindən gəlir və "çoxalma qabiliyyəti olmayan, təmiz" mənasını verir. "Sterilləşdirmə" isə bu əsas sözə "-ləşdirmə" şəkilçisinin artırılması ilə meydana gəlmişdir. Beləliklə, "sterilləşdirmə" sözü, bir şeyin mikrobdan təmizlənməsini, onun çoxalma qabiliyyətinə malik mikroorqanizmlərdən azad edilməsini ifadə edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Xəstəxanada bütün tibbi alətlər diqqətlə sterilləşdirilir.
- Qida sənayesində sterilləşdirmə prosesləri məhsulun raf ömrünü artırır.
- Laboratoriya təcrübələrində sterilləşdirmə əsas şərtlərdən biridir.
- Yeni əməliyyat otağında sterilləşdirmə sistemi müasir standartlara cavab verir.
- İnfeksiyanın yayılmasının qarşısını almaq üçün düzgün sterilləşdirmə üsullarından istifadə edilməlidir.