Sütlükən (lat. Euphorbia) – Sütlükənkimilər fəsiləsinə aid, əksərən çoxillik, bəzən bir və ya ikiillik ot bitkiləri, nadir hallarda kol və ya ağacvari formalarda olan geniş bir cinsdir. "Sütlükən" adı bitkinin gövdə və yarpaqlarını kəsdikdə ifraz etdiyi ağ, südəoxşar, yapışqan və zəhərli şirəsinə işarə edir. Bu şirə, müxtəlif növlərdə kimyəvi tərkibinə görə dəyişsə də, əsasən euforbin adlı bir diterpenoid və digər toksik maddələr ehtiva edir. Bu zəhərli şirənin tərkibində olan maddələr dəriyə toxunduqda qaşınma, qızarma və iltihaba səbəb ola bilər, hətta gözlərə düşdükdə korluğa da gətirib çıxara bilər. Daxilə qəbul edildikdə isə daha ağır nəticələrə səbəb ola bilər.
Sütlükənin müxtəlif növləri dünya florasında geniş yayılmışdır və onların bir çoxu dekorativ bitki kimi becərilir. Lakin, zəhərli təbiətinə görə, onlardan istifadə edilərkən xüsusilə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Bitkinin şirəsi, tarixən müxtəlif mədəniyyətlərdə müalicəvi məqsədlərlə, xüsusilə də dəri xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilmişdir. Ancaq bu istifadə, elmi sübutlardan çox, ənənəvi təbabətə əsaslanmışdır və bitkinin zəhərli təbiətinə görə həkim nəzarəti olmadan istifadəsi təhlükəlidir. Müasir tibbdə, sütlükən şirəsinin tərkibindəki maddələrin bəzi xəstəliklərin müalicəsində potensial tətbiqləri araşdırılmaqdadır, lakin bunlar hələ klinik olaraq təsdiq olunmayıb və tıbbi məqsədlə istifadəsi yalnız həkim resepti əsasında həyata keçirilməlidir.
Sözün etimologiyası qədim türk dillərindən gəlmə ehtimalı yüksəkdir. "Süt" komponentinin mənası aydındır və bitkinin şirəsinin görünüşünə işarə edir. "-lükən" şəkilçisi isə bitki adlarında tez-tez rast gəlinən bir şəkilçidir və "kimidir", "oxşar" mənasını ifadə edir. Beləliklə, "sütlükən" sözü "südə oxşar (şirəli) bitki" mənasını verir.
Cümlədə istifadə nümunələri:
- Bağçada böyüyən sütlükən bitkisinin şirəsi zəhərlidir.
- Ənənəvi təbabətdə bəzi dəri xəstəliklərinin müalicəsində sütlükəndən istifadə olunurdu.
- Tədqiqatçılar sütlükənin şirəsinin tərkibindəki maddələrin xərçəng əleyhinə təsirini araşdırırlar.