Süzmək fellinin Azərbaycan dilindəki mənası, lüğətlərdə verilən qısa izahdan daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər:
Süzmək (f.): Maye və ya qaz halındakı bir maddənin içərisində olan qatı hissəcikləri, qarışıqları və ya istənməyən digər komponentləri ayırmaq, təmizləmək və saflaşdırmaq məqsədilə süzgəcdən, pərdədən, münasib bir materialdan keçirmək prosesidir. Bu proses nəticəsində maye və ya qaz tərkibindəki istənməyən hissəciklərdən ayrılır və daha saf hala gətirilir. Süzmək prosesi müxtəlif üsullarla, müxtəlif materiallardan hazırlanmış süzgəclərdən istifadə edilməklə həyata keçirilir. Süzgəcin seçimi süzülən maddənin xüsusiyyətlərindən, ayrılmaq istənən hissəciklərin ölçüsündən və süzmənin məqsədindən asılıdır.
Məna nüansları və işlənmə üsulları:
Sözün mənası kontekstdən asılı olaraq bir qədər dəyişə bilər. Məsələn:
- Maye süzmək: Çay dəmlədikdən sonra onu süzmək, şirniyyat hazırlayarkən qatıqdan süzmək, qarışıq bir məhlulu süzmək kimi hallarda istifadə olunur. Bu halda, əsas məqsəd mayeni qatı hissəciklərdən ayırmaqdır.
- Qaz süzmək: Havanı toz hissəciklərindən təmizləmək üçün istifadə olunan hava süzgəcləri, sənaye proseslərində qazların təmizlənməsi kimi hallarda "süzmək" felindən istifadə olunur. Burada məqsəd qazdakı istənməyən qarışıqları ayırmaqdır.
- Metaforik istifadə: "Məlumatı süzmək", "fikirləri süzmək" kimi ifadələr dilə daxil olub. Bu halda, "süzmək" əsas məlumatı, vacib hissəni seçmək, əhəmiyyətsiz hissələri aradan qaldırmaq mənasını verir.
Etimalogiyası:
Süzmək feli, türk dillərində geniş yayılmış kökdən törəmişdir. Kökün etimoloji izahı daha geniş tədqiqatlar tələb edir, ancaq "süz" və ya oxşar köklərin “ayırmaq”, “təmizləmək” mənalarını ifadə etdiyi güman edilir. Bu kök, bir çox türk dillərində eyni və ya oxşar mənalı sözlərin əsasını təşkil edir.