Şahbaz sözü fars mənşəlidir (شاهباز - şahbaz). Lüğətlərdə əsasən "tərlan, şahin" kimi tərcümə olunsa da, bu tərif tam mənzərəni əks etdirmir. Daha dəqiq desək, "şahbaz" sözü böyük, güclü və nəcib bir yırtıcı quş, xüsusilə də şahin və tərlan kimi növləri ifadə edir. "Tərlan" və "şahin" daha çox konkret növləri ifadə edərkən, "şahbaz" ümumiləşdirilmiş, daha poetik və metaforik bir ifadədir.
Sözün mənasında güc, qüdrət, əzəmət, nəciblik kimi konnotasiyalar üstünlük təşkil edir. Bu səbəbdən də ədəbiyyatda, xüsusilə də qəhrəmanlıq dastanlarında və lirik əsərlərdə tez-tez istifadə olunur. Şahbaz, sadəcə bir quş adı deyil, həm də cəsarət, şücaət, qüdrət, gözəllik və üstünlük simvolu kimi təsvir olunur. Aşıq Ələsgərin misalında olduğu kimi, "şahbaz" sözü həm konkret olaraq yırtıcı quşu, həm də məcazi mənada qüdrətli, dəyərli bir varlığı təmsil edə bilər.
Müxtəlif cümlələrdə "şahbaz" sözünün işlənməsinə nümunələr:
- "Qaranquş kimi çevik, şahbaz kimi qüdrətli idi." (Burada "şahbaz" güc və qüdrəti ifadə edir.)
- "Səmanın şahbazı uçuşunda göz oxşayırdı." (Burada "şahbaz" gözəllik və əzəmət simvolu kimi işlənir.)
- "O, şahbaz kimi düşmənlərinin üzərinə hücum etdi." (Burada "şahbaz" cəsarət və şücaəti ifadə edir.)
- "Şahbaz kimi uca və qürurlu idi." (Burada "şahbaz" qürur və nəcibliyi ifadə edir.)
Yekun olaraq, "şahbaz" sözü sadə bir tərcümə ilə ifadə oluna bilməyəcək qədər zəngin bir mənaya malikdir. Onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsasında güc, qüdrət, nəciblik və əzəmət kimi konnotasiyalar dayanır. Bu sözün ədəbi dil və poetik ifadələrdə istifadəsi onun semantik zənginliyini daha da vurğulayır.