Şaqqalama (feildən törəmə): "Şaqqalamaq" fellindən törəmiş isimdir. Əsasən səs-küylü, qəfil və ani bir şəkildə qırılma, parçalanma, yarıq düşmə və ya nəyinsə qəflətən açılması ilə əlaqədar hadisələri ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə fellə bağlılığı qeyd olunsa da, mənası daha geniş və dəqiq izahı tələb edir.
Məna çalarları: Şaqqalama sözü kontekstdən asılı olaraq müxtəlif məna çalarları daşıya bilər. Məsələn, səs-küyün özünü ifadə edə bilər ("Qapının şaqqalaması səsi bütün evi bürüdü"), ya da səsə səbəb olan hadisəni ("Divarda bir şaqqalama yarandı"), həmçinin nəyinsə qəfil açılması və ya qırılmasını ("Şüşənin şaqqalaması ilə parçalandı") ifadə edə bilər. Bəzən isə daha metaforik mənalarda işlənə bilər; məsələn, bir sistemin qəfil pozulması ("İqtisadiyyatda böyük bir şaqqalama baş verdi").
Etimologiya: Sözün etimologiyası "şaqqalamaq" felindən gəlməsidir. "Şaqqalamaq" felinin kökü türkdilli dillərdə geniş yayılmış "şaq" morfeması ilə əlaqədardır. Bu morfem kəskin, qəfil, yüksək səsli hərəkətləri ifadə edir. "Şaqqıltı", "şaqıldaq" kimi sözlərdə də bu morfem öz əksini tapmışdır. "-lamaq" isə feil törədici şəkilçidir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Qəfil eşidilən şaqqalama səsi hamını qorxuya saldı.
- Yolda gedərkən asfaltdakı şaqqalamaya ayağım ilişdi.
- Köhnə qazan şaqqalama ilə iki yerə bölündü.
- Dəhşətli bir şaqqalama səsi eşidildi və sonra hər şey susdu.
- Siyasi sistemdəki şaqqalama yeni bir dövrün başlanğıcı oldu.
Qeyd: Şaqqalama sözü "çatlama", "qırılma", "yarılma" kimi sözlərlə sinonim kimi işlənə bilər, lakin bu sözlərdən fərqli olaraq həmişə qəfil və səs-küylü bir hadisəni ifadə edir.