Şapkalı sifəti, əşyanın və ya varlığın başında şapka olması vəziyyətini bildirir. Lüğətlərdəki sadə "başında şapka olan, şapka geymiş" tərifi, sözün ifadə etdiyi mənanı tam əhatə etmir. Şapkalı sözü, konkret olaraq başında şapka olan bir varlığı təsvir etməklə yanaşı, həm də onun xarici görünüşü ilə bağlı əlavə məlumatlar da verə bilir. Bu məlumatlar, şapkanın növü, rəngi, və ümumiyyətlə, şapkanın şəxsin görünüşünə necə təsir etdiyi ilə bağlı ola bilər.
Məsələn, "qara şapkalı" ifadəsi, sadəcə başında qara şapka olan bir şəxsi deyil, həm də bu şapkanın rənginin yarada biləcəyi təəssüratı (məsələn, ciddilik, qəlizlik, gizlilik) da ifadə edə bilər. "Şapkalı kişi" deyərkən, sadəcə başında şapka olan bir kişini deyil, həm də bu kişinin ümumi görünüşündə şapkanın yaratdığı təsiri də nəzərdə tuta bilərik. Beləliklə, şapkalı sözü, əşyanın sadə bir xüsusiyyətini deyil, həm də bu xüsusiyyətin yarada biləcəyi ümumi təsiri ifadə edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "şapka" sözünün türkcə köklərə malik olduğunu görərik. "Şapkalı" isə "şapka" sözünün sifət şəkilçisi ilə birləşməsindən əmələ gəlmiş bir söz olaraq, sadə bir təsviri ifadədən daha artığını, kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar daşıya bilər. Misal üçün, "şapkalı qadın" ifadəsi ilə "şapkalı oğlan" ifadəsi fərqli assosiasiyalar yarada bilər.
Verdiyiniz nümunədəki "qara şapkalı, çənəsində kiçik qarasaqqallı, qara paltarlı bir müsafir" ifadəsi, şapkanın yalnız bir xüsusiyyət olmadığını, müsafirin ümumi görünüşünü, bəlkə də sosial statusunu və ya hətta gizli bir niyyətini ifadə etmək üçün istifadə olunduğunu göstərir. Bu cür hallarda, "şapkalı" sözü təkcə "başında şapka var" mənasından kənara çıxaraq, bütün təsvirə bir bütövlük qatır.