izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "şap" sözü, ağır bir cismin yerə dəyməsi ilə yaranan səs kimi izah olunur. Lakin bu izah, sözün bütün məna çalarlarını əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş bir izah vermək üçün, "şap" sözünün fonetik quruluşunu, etimologiyasını və kontekstə bağlı istifadə formalarını nəzərə almaq lazımdır.

Fonetik baxımdan, "şap" sözü qısa, kəskin və güclü bir səsi ifadə edir. Bu səs, ağırlığın kəskin və birdəfəlik yerə dəyməsi ilə əlaqələndirilir. Lüğətdəki "ağır bir şeyin bütün ağırlığı ilə yerə dəyməsindən hasil olan səs" tərifi bu səsin xüsusiyyətlərini qismən əks etdirir, lakin "bütün ağırlığı ilə" ifadəsi bir qədər qeyri-dəqiqdir. Çünki "şap" səsi həm ağır, həm də nisbətən yüngül cisimlərin düşməsi zamanı yaranabilir. Əsas odur ki, düşmə sürətli və kəskin olsun.

Etimoloji baxımdan, "şap" sözünün mənşəyi haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Lakin, türkdilli dillərdəki oxşar səslənməli sözlərin təhlili, onun onomatopoetik (səs təqlidi) bir söz olduğunu göstərir. Yəni, bu söz, səsin təbiətini əks etdirmək üçün yaradılmışdır.

Kontekstə bağlı olaraq, "şap" sözü müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Məsələn, "Yük şap düşdü yerə" cümləsində ağır bir yükün yerə düşməsindən yaranan səs ifadə olunur. Lakin, "Qapı şap bağlıydı" cümləsində "şap" sözü, qapının birdən və kəskin şəkildə bağlanması ilə əlaqədar səsi, həmçinin həmin hərəkətin sürətli və qəfil olduğunu ifadə edir. Bu, sözün yalnız səs təsvirindən kənara çıxaraq, hərəkətin sürət və kəskinliyini vurğuladığını göstərir. Hətta "O, şap əlindən sənədləri yerə atdı" cümləsində qəzəb və ya hiddət ifadə etmək üçün işlənə bilər.

Nəticə olaraq, "şap" sözü, ağır bir cismin yerə dəyməsi ilə yaranan kəskin və güclü səsi təsvir etməklə yanaşı, kontekstə görə hərəkətin sürətini, qəfilliyini və hətta emosional vəziyyəti də ifadə edə bilən, onomatopoetik bir sözdür. Lüğət tərifi daha geniş və dəqiq şəkildə "ağır və ya yüngül bir cismin sürətlə və kəskin yerə dəyməsindən əmələ gələn səs, eləcə də bu hərəkətin sürətini və qəfilliyini, bəzən isə emosional vəziyyəti ifadə edən söz" kimi verilməlidir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz