Şartaşart: Azərbaycan dilində təqlid sözü olub, dalbadal açılan güllə və ya qamçı səsinə bənzədilən səsi ifadə edir. Lüğətlərdəki sadə izahı – "dalbadal açılan güllə, yaxud qamçı səsinə təqlidən deyilir" – mənanı tam əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş izahını vermək üçün səsin xüsusiyyətlərini nəzərə almaq lazımdır.
Sözün əsas mənası "tez-tez, ardıcıl olaraq səslənən, bir-birinin ardınca gələn səs" deməkdir. Bu səs, güllənin atılması zamanı yaranan partlayış və ya qamçının havada hərəkətindən yaranan səs kimi təsəvvür edilə bilər. Lakin bu, yalnız nümunədir. Hər hansı bir səs, əgər tez-tez və ardıcıl olaraq təkrarlanarsa, "şartaşart" sözü ilə ifadə oluna bilər. Məsələn, quşların tez-tez cırıldaması, yağış damlalarının sürətlə düşməsi, yaxud maşınların sürətli hərəkətindən yaranan səslər də "şartaşart" kimi təsvir oluna bilər.
Sözün mənşəyi onomatopeyikdir, yəni səsə təqlid edərək yaranmışdır. "Şart" sözü özündə güclü, qısa və kəskin bir səsi əks etdirir. "Şartaşart" isə bu səsin təkrarlanmasını göstərir. Beləliklə, sözün fonetik quruluşu da onun mənasını tam olaraq əks etdirir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Güllələr şartaşart atıldı.
- Qamçı şartaşart çalındı.
- Yağış şartaşart yağmağa başladı.
- Uşaqlar şartaşart əllərini çalır, sevinirdilər.
- Köhnə maşının mühərriki şartaşart səs çıxarırdı.
Göründüyü kimi, "şartaşart" sözü müxtəlif kontekstlərdə, müxtəlif səsləri ifadə etmək üçün işlənə bilər. Əsas xüsusiyyət isə səsin tez-tez və ardıcıl təkrarlanmasıdır.