Şəbnamə (fars. شبنامه - şəb-namə) sözü fars dilindən gəlmişdir. "Şəb" (شب) "gecə" və "namə" (نامه) isə "məktub", "sənəd", "bəyannamə", "elan" mənalarını verir. Beləliklə, sözün əsl mənası "gecə məktubu", "gecə elanı" kimi tərcümə oluna bilər. Lakin zaman keçdikcə mənası genişlənərək yalnız gecə ilə məhdudlaşmayan, gizli şəkildə yazılmış və ya yayılmış, ümumiyyətlə, gizli məzmunlu hər hansı bir sənəd, bəyannamə, elan və ya məktubu ifadə etməyə başlayıb.
Ədəbiyyatda və tarixi mənbələrdə şəbnamə adətən gizli siyasi məqsədlər güdən, inqilabi çağırışlar, etirazlar, müraciətlər və ya xəbərlər daşıyan sənədləri ifadə etmək üçün işlədilir. Bu sənədlər gizlincə yazılır, yayılır və oxunur, çünki açıq şəkildə yayılmaları təhlükəli ola bilər. M.S.Ordubadinin nümunəsində olduğu kimi, "şəbnamələr hazır idi" ifadəsi gizli bir planın, üsyanın və ya digər siyasi fəaliyyətin hazır olduğu mənasını verir.
İkinci nümunədə isə "O, mizin üstünə şəbnaməni qoyanda əlahəzrət Hümayuni aynada onu görüb tutmuşdu" cümləsi, gizli bir sənədin (şəbnamənin) aşkar olunması və onunla əlaqədar tutulmanı təsvir edir. Burada "şəbnamə" gizlilik və təhlükəni ifadə edir. Ümumiyyətlə, "şəbnamə" sözü müəyyən bir məna kəsb etsə də, kontekstə görə mənası dəqiqləşir və genişlənə bilər. Məsələn, söz müasir dövr üçün "faks", "elektron poçt" kimi məlumat ötürmə vasitələrinə istinadən də istifadə oluna bilər.