Şəvəl sözü Azərbaycan dilində çoxmənalı söz olub, əsasən iki əsas mənada işlənir: birincisi, "çoxluq, bolluq, sıxlıq" mənasında; ikincisi isə, "qırıntı, qırıq, parçalanmış hissələr" mənasında. Lüğətlərdəki sadə "şax-şəvəl" ifadəsi ikinci mənanı daha çox əks etdirir, lakin sözün daha geniş kontekstini anlamaq üçün hər iki mənanı ayrıca araşdırmaq lazımdır.
Birinci mənada, "şəvəl" sözü əşyaların, hadisələrin və ya insanların çoxluğunu, sıxlığını, bol olmasını ifadə edir. Məsələn, "Bağda şəvəl-şəvəl alma yetişmişdi" cümləsində "şəvəl" sözü almanın çoxluğunu, bolluğunu bildirir. Bu mənada söz, "çoxluq" mənasını verən digər sözlərlə (məsələn, "sürə, bol, əlvan") sinonim kimi işlənə bilər. Lakin, "şəvəl" sözü bu mənada bir qədər poetik və ya obrazlı bir ifadə kimi işlənir; sadəcə sayı çox olmasını deyil, həm də bolluğu, səpələnmişliyi, zənginliyi bildirir.
İkinci mənada, "şax-şəvəl" ifadəsi bir şeyin qırıntılarını, parçalanmış və ya dağılmış hissələrini təsvir edir. Bu mənada söz, "qırıntı, parçalanmış hissə, dağıntı" mənasını verən digər sözlərlə sinonimdir. Məsələn, "Zəlzələdən sonra ev şax-şəvəl qalmışdı" cümləsində "şax-şəvəl" evdəki dağıntıları, qırıntıları ifadə edir. Bu mənada "şax" sözü ilə birlikdə işlənməsi daha çox yayılmışdır. "Şax" sözü öz növbəsində "qırılmış, sınmış" mənasını verir və "şəvəl" ilə birlikdə daha güclü bir obraz yaradır.
Sözün etimologiyası hələ tam aydın deyil, lakin türk dillərindəki oxşar sözlərlə əlaqəsi ola bilər. Araşdırmalar "şəvəl" sözünün "sürüşmə, dağılma, səpilmə" kimi mənaları olan köklərdən törəyə biləcəyini göstərir. Beləliklə, sözün iki əsas mənası – bolluq və dağıntı – arasında səpələnmişlik, çoxluq içində qarışıqlıq kimi bir əlaqə müşahidə edilə bilər.
Nəticə olaraq, "şəvəl" sözü kontekstdən asılı olaraq həm "bolluq, çoxluq" həm də "qırıntı, parçalanmış hissələr" mənasında işlənə bilən çoxmənalı bir sözdür. "Şax-şəvəl" ifadəsi isə əsasən ikinci mənada, yəni dağıntıları təsvir etmək üçün istifadə olunur.