Tay sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir. Lüğətlərdə əsasən "bərabər, münasib, misl" kimi təriflənsə də, istifadə sahəsindən asılı olaraq mənası incə fərqlər göstərir. Əsasən iki əsas məna ayrılır:
1. Bərabərlik, oxşarlıq, münasibət mənası: Bu mənada "tay" sözü iki varlığın, hadisənin və ya anlayışın ölçü, keyfiyyət, əhəmiyyət və ya digər meyarlar baxımından bərabər və ya oxşar olduğunu ifadə edir. Məsələn, "boyca ona tayı yoxdur" ifadəsi fiziki boy baxımından bərabər və ya üstünlüyü vurğulayır. "Bu iş üçün tayı tapmaq çətindir" ifadəsi isə bacarıq və ya keyfiyyət baxımından münasibliyi ifadə edir. "Onun tayı-bərabəri yoxdur" deyimi isə yeganəliyini, üstünlüyünü bildirir. Bu mənada "misl" sinonimi kimi işlənir.
2. Qohumluq, əlaqə mənası: Bu məna, daha çox dialektal istifadədə rast gəlinir və qohumluq, soy-kök, eyni əcdaddan gəlmə kimi mənaları ehtiva edir. "Tay-tuşu" ifadəsi bu mənaya yaxındır və geniş qohumluq dairəsini ifadə edir. "O, mənim tayımdandır" ifadəsi isə qohumluq əlaqəsini ifadə edə bilər.
Nəriman Vəzirovun misalında olduğu kimi ("Altmış yaşında qoca ona taydı? ... Xasay bir oğlandır, ona tay hanı?") "tay" sözü yaş, və ya keyfiyyət baxımından bərabərlik, münasibliyi ifadə edir. Birinci cümlədə yaş baxımından müqayisə, ikinci cümlədə isə xarakter, qabiliyyət və ya keyfiyyət baxımından bərabərin olmaması ifadə olunur.
Etimalogiyası: "Tay" sözünün mənşəyi Türkdür. Qədim Türk dillərində də oxşar mənalarda işləndiyi təsdiq olunmuşdur. Sözün kökü, bərabərliyi, oxşarlığı, münasibliyi ifadə edən kökdən törəmiş ola bilər.
Cümlədə işlənməsi: "Tay" sözü həm müsbət, həm də mənfi mənalarda işlənə bilər. Məsələn, "ona tayı yoxdur" deyimi müsbət mənada, "ona tay olan tapmaq çətindir" isə həm müsbət, həm də mənfi mənalarda işlənə bilər, çünki münasib birisinin olmaması həm yaxşı, həm də pis ola bilər. Bu, kontekstdən asılıdır.