Tayqulaqlı sifəti, bir qulağı olmayan və ya bir qulağı kəsilmiş, yaralı və ya əskik olan şəxsi və ya heyvanı ifadə edir. Lüğətlərdəki "bir qulağı olmayan, bir qulağı kəsik" tərifi qısa və ümumi olsa da, daha dəqiq şəkildə izah etmək mümkündür. Sözün mahiyyətini tam əks etdirmək üçün "tam olmayan qulaq" və ya "qulağın natamam olması" ifadələri də əlavə edilə bilər. Bu, qulaqdakı əskikliyin doğuşdan olmasına, yaxud sonradan (yaralanma, xəstəlik nəticəsində) baş verməsinə işarə edir.
Etimoloji baxımdan, "tayqulaqlı" sözü "tay" və "qulaq" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Tay" sözü burada "tam olmayan", "əskik", "yarım" mənalarında işlənir. Beləliklə, "tayqulaqlı" sözü "tam olmayan qulaqlı", "yarım qulaqlı", "bir qulağı əskik" mənasını verir. Qeyd etmək lazımdır ki, "tay" sözünün bu mənada işlənməsi dialektik xüsusiyyət daşıyır və yazılı ədəbi dilə nisbətən daha çox danışıq dilində rast gəlinir.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- "Qəza nəticəsində at tayqulaqlı qaldı." (Bu cümlədə "tayqulaqlı" sözü heyvan üçün işlənir və qulaq əskikliyinin sonradan baş verməsinə işarə edir.)
- "Doğuşdan tayqulaqlı olan uşaq xüsusi qayğıya ehtiyac duyurdu." (Bu cümlədə isə "tayqulaqlı" sözü insan üçün işlənir və qulaq əskikliyinin doğuşdan olmasına işarə edir.)
- "Tayqulaqlı it küçələrdə acından qalırdı." (Bu cümlədə söz heyvan üçün istifadə olunub və qulaq əskikliyinin səbəbinə toxunulmur.)
- M.S.Ordubadinin nümunəsində olduğu kimi: "Tayqulaqlı Kəblə Novruza rast gəldim." (Bu cümlədə "tayqulaqlı" sözü konkret bir şəxsin (Kəblə Novruz) xarici görünüş xüsusiyyətini ifadə edir.)
Yekun olaraq, "tayqulaqlı" sözü, bir qulağın olmaması və ya natamam olmasını ifadə edən, əsasən danışıq dilində işlənən, dialektik xüsusiyyətə malik bir sifətdir.