Teleskop [yun. tele – uzaq, skopeo – baxıram] – uzaq məsafədə yerləşən obyektləri müşahidə etmək üçün istifadə olunan optik və ya radio dalğaları əsasında işləyən bir cihazdır. Əsasən göy cisimlərini (ulduzlar, planetlər, qalaktikalar və s.) müşahidə etmək üçün astronomiyada tətbiq olunsa da, digər sahələrdə, məsələn, hərbiyyədə, kəşfiyyatda, tibbdə və s. də geniş istifadə olunur. Optik teleskoplar görünən işıq spektrini istifadə edərək obyektləri böyüdür və daha aydın görməyə imkan verir. Radio teleskoplar isə radio dalğalarını qəbul edərək, göy cisimləri haqqında məlumat əldə edir. Teleskopların əsas hissələri obyektiv (və ya reflektor), okulyar və montaj sistemindən ibarətdir. Obyektiv, yığılan işığı fokuslayır, okulyar isə bu fokuslanmış görüntünü müşahidəçi üçün böyüdür və aydınlaşdırır. Montaj sistemi isə teleskopun istənilən istiqamətə yönəldilməsini təmin edir.
Teleskopların müxtəlif növləri mövcuddur: refraktor teleskoplar (obyektiv linzadan istifadə edən), reflektor teleskoplar (obyektiv güzgüdən istifadə edən) və katadioptrik teleskoplar (həm linza, həm də güzgü istifadə edən). Hər bir növün öz üstünlükləri və çatışmazlıqları var. Məsələn, refraktor teleskoplar sadə təmirə malikdir, ancaq böyük ölçülərdə istehsalı çətin və bahalıdır. Reflektor teleskoplar isə böyük ölçülərdə istehsalı daha asandır və daha ucuzdur, lakin təmiri daha mürəkkəbdir. Katadioptrik teleskoplar isə hər iki növün üstünlüklərini birləşdirir.
Teleskopun işlədilməsi müşahidə olunan obyektin növündən və teleskopun növündən asılıdır. Amma ümumiyyətlə, teleskopun düzgün fokuslanması və sabitləşdirilməsi müşahidənin keyfiyyəti üçün çox əhəmiyyətlidir. Teleskop vasitəsilə aparılan müşahidələr astronomiya elminin inkişafında mühüm rol oynamış, kainat haqqında biliklərimizi əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır.
Cümlədə nümunələr:
1. Astronomlar yeni kəşflər etmək üçün güclü teleskoplardan istifadə edirlər.
2. O, həvəskar astronom idi və özünün kiçik teleskopu ilə göy cisimlərini müşahidə edirdi.
3. Hubble teleskopu kainatın ən uzaq guşələrindən gələn işığı qəbul edərək tarix yazır.
4. Müasir teleskoplar yalnız görünən işığı deyil, həm də digər elektromaqnit şüalanmalarını qəbul edə bilir.