Təhkimçilik (rus. крепостничество - krepostnoystvo) tarixi bir sosial-iqtisadi sistem olub, mülkədarların kəndlilər üzərində mülkiyyət hüququna əsaslanan bir ictimai quruluşdur. Bu sistemdə kəndlilər torpaq sahibi olan mülkədarlara bağlı olaraq, onların əmrləri altında yaşayırdılar və şəxsi azadlıqlarından məhrum idilər. Təhkimçilik, fərdin öz iradəsini sərbəst ifadə etmək hüququndan məhrum edilməsi ilə xarakterizə olunur. Kəndlilər, mülkədarın mülkiyyəti hesab edildikləri üçün, öz torpaqlarını tərk edə bilmir, özbaşına evlənə bilmir, əmlak əldə edə bilmir və hətta öz uşaqları üzərində tam hüquqa malik deyildilər.
Təhkimçiliyin əsas xüsusiyyəti, kəndlilərin torpağa bağlı olmaları və onunla birlikdə mülkədarın mülkiyyətinə çevrilmələridir. Bu, onların hər cür məcburiyyətlə üz-üzə qoyulmasına gətirib çıxarırdı. Məcburi əmək, yüksək vergilər, istənilən zaman mülkədar tərəfindən cəzalandırılma riski – bunlar təhkimçiliyin adi halları idi. Kəndlilərin mülkiyyəti, özünəməxsusluğu, hətta ailə həyatı belə, mülkədarın iradəsindən asılı idi. Onlar mülkədarın istəyi ilə, torpaqdan ayrıla bilməz, evlənə bilməz və ya əmlak əldə edə bilməzdilər.
Təhkimçiliyin kökləri orta əsrlərə gedib çıxsa da, müxtəlif ölkələrdə müxtəlif vaxtlarda və müxtəlif şəkildə inkişaf etmişdir. Avropanın bir çox ölkələrində, o cümlədən Rusiyada geniş yayılmışdır. Rusiyada təhkimçilik sistemi xüsusilə sərt və uzun müddət davam etmişdir. Bu sistemin ləğv edilməsi, geniş miqyaslı sosial-iqtisadi dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Təhkimçiliyin ləğvi əhalinin sosial təbəqələşməsinə, kənd təsərrüfatının inkişafına və cəmiyyətin ümumi modernizasiyasına təsir göstərmişdir. Sözün mənşəyinə nəzər salsaq, "təhkim" sözünün kökü fars dilindəki "təhkim" (möhkəmləndirmək, bağlamaq) sözündəndir, bu da kəndlilərin torpağa və mülkədarlara möhkəm bağlanmasını əks etdirir.
Cümlədə nümunələr:
- XIX əsrdə Rusiyada təhkimçilik sistemi hökm sürürdü.
- Təhkimçilik, kəndlilərin şəxsi azadlıqlarının məhdudlaşdırılması ilə nəticələnmişdir.
- Tarixçilər təhkimçilik sisteminin sosial-iqtisadi təsirlərini araşdırırlar.
- Təhkimçiliyin ləğvi Rusiyada böyük sosial dəyişikliklərə səbəb oldu.