Təkələnmək feli Azərbaycan dilində əsasən erkək keçilərin cinsi yetkinliyə çatması ilə əlaqələndirilən bir söz olaraq istifadə olunur. Lüğətlərdəki "böyüyüb təkə olmaq (erkək keçi haqqında)" ifadəsi bu əsas mənanı dəqiq ifadə edir. Bu, bioloji olaraq buynuzların tam formalaşması, bədənin tam inkişafı və cinsiyyət orqanlarının yetkinlik dövrünə çatması ilə müşayiət olunan bir prosesdir. Beləliklə, təkələnmək sadəcə "böyümək" mənasından daha dərin bir məna daşıyır və spesifik olaraq erkək keçinin cinsi yetkinlik dövrünə qədəm qoymasını ifadə edir.
Məcazi mənada isə "təkələnmək" feli insan üçün, xüsusilə oğlan uşaqları üçün istifadə olunur. "Həddi-büluğa çatmaq, böyük oğlan olmaq, yetkinləşmək" ifadələri bu məcazi mənanı açıqlayır. Lakin bu məcazi məna, keçidəki bioloji prosesin insan həyatındakı bənzər bir inkişaf mərhələsinə metaforik istinadından irəli gəlir. Bu, sadəcə yaşca böyümək deyil, fiziki, psixi və sosial olaraq yetkinlik əlamətləri göstərməyi, müstəqil düşüncə tərzinə malik olmağı, müəyyən məsuliyyətlər daşımağı və cəmiyyətdə yetkin bir fərd kimi qəbul edilməyi əhatə edir.
Təkələnmək felinin istifadəsi kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Məsələn: "Keçi təkələnərək sürünün lideri oldu" cümləsində bioloji məna ön plandadır. "Oğlum artıq təkələndi, öz işini özü görə bilir" cümləsində isə məcazi məna üstünlük təşkil edir. Birinci cümlədə fiziki inkişaf və sürüdəki status dəyişikliyi vurğulanır, ikinci cümlədə isə yetkinlik və müstəqillik qazanmaq ifadə olunur. Beləliklə, "təkələnmək" felinin düzgün anlaşılması üçün onun istifadə olunduğu kontekstə diqqət yetirilməlidir.
Etimoloji baxımdan, "təkə" sözü ilə bağlıdır və "təkə" sözünün özü də erkək keçi deməkdir. Beləliklə, "təkələnmək" felinin kökü də erkək keçinin yetkinləşməsi ilə əlaqədardır. Bu, sözün mənasını daha aydın şəkildə anlamağa kömək edir.