izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilində “təkqulplu” sözü, ümumi mənada, “birqulplu” ilə sinonim kimi işlənsə də, daha dəqiq və geniş mənada “yalnız bir qulpu olan” deməkdir. “Birqulplu” sözü daha ümumi olaraq hər hansı bir əşyanın yalnız bir qulpuna malik olmasını ifadə edir. “Təkqulplu” isə bu mənanı daha spesifik şəkildə, xüsusən də qab-qacaq, səhəng kimi əşyalar üçün istifadə olunur və onların dizayn xüsusiyyətinə vurğu edir. Yəni, bir neçə qulplu ola biləcək bir əşyanın yalnız bir qulp ilə təchiz olunması mənasını verir. Sözün əsasını təşkil edən “tək” və “qulp” sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. “Tək” say ədədini, “qulp” isə əşyanın tutulması üçün olan hissəni bildirir.

Misal üçün, "təkqulplu qazan", "təkqulplu qurucu" kimi ifadələr işlədilə bilər. Bu ifadələr bir neçə qulplu qazan və ya qurucunun mövcudluğunu nəzərə alaraq, yalnız bir qulpu olan növünün seçilməsini göstərir. Verilmiş nümunədə (“Bu çölü şumlarkən 75 santimetr dərinlikdən qırmızı gildən hazırlanmış qadın fiquruna oxşar bir təkqulp qab tapmışdılar”) isə “təkqulplu” sözü qabın yalnız bir qulp ilə hazırlandığını, hətta bəlkə də onun qulpunun qadın fiquruna bənzədiyini bildirir.

Etimoloji baxımdan, “tək” sözü qədim türk dillərindən gəlir və “bir” mənasını verir. “Qulp” sözü isə yəqin ki, fars dilindən mənşəlidir və əşyanı tutmaq üçün olan əyri və ya qıvrım hissəni ifadə edir. Beləliklə, “təkqulplu” sözü, fonetik və semantik cəhətdən aydın olan bir birləşmə söz olaraq, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasının tərkib hissəsidir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz