Tələsmə sözü "tələsmək" fellərinin isim halındadır və əsasən hərəkətin sürətli, qabaqcadan planlaşdırılmamış və ya ehtiyatsız şəkildə yerinə yetirilməsini ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə fellərin isim forması kimi təqdim edilməsinə baxmayaraq, tələsmə anlayışı daha geniş və çoxşaxəlidir.
Mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, ümumi olaraq aşağıdakı mənaları ehtiva edir:
1. Sürətlilik, tezlik: Bu mənada tələsmə, bir işin ya da hərəkətin qısa zamanda, sürətlə yerinə yetirilməsini bildirir. Məsələn: "Onun tələsməsi səbəbindən işdə səhvlərə yol verdi". Bu cümlədə tələsmə, işin sürətli, lakin səhvli icrasını ifadə edir.
2. Ehtiyatsızlıq, düşünmədən iş görmə: Bu mənada tələsmə, diqqətsizlik və düşünmədən hərəkət etməni ifadə edərək, mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Məsələn: "Tələsmədən danış, düşünəndən sonra cavab ver". Bu cümlədə tələsmə düşünmədən danışmaq, ehtiyatsız olmaq mənasındadır.
3. Qabaqcadan planlaşdırılmamışlıq: Bəzən tələsmə, planlaşdırılmamış, gözlənilməz bir vəziyyətin yaranması mənasını da daşıya bilir. Məsələn: "Yolda qəfil yaranan tələsmə bizi gecikdirmişdi". Burada tələsmə gözlənilməz bir hadisə, vəziyyət və ya maneəni ifadə edir.
4. Aşırı istək, həyəcan: Bəzən tələsmə, bir hadisənin baş verməsini çox istəmək, həyəcan hissi ilə dolu olmaq mənasında da işlənə bilər. Məsələn: "Onun evlənmək tələsməsi hamını təəccübləndirdi". Bu cümlədə tələsmə, evlənmək arzusunun güclü və tələsik olduğunu göstərir.
Etimalogiyası: "Tələsmə" sözü, "tələsmək" fellərinin isim törəməsidir. "Tələsmək" felləri isə türk dillərindəki köhnə sözlərdən törəmişdir. Bu fellərin kökü, sürətli hərəkət etmə, tezlik, qabaqlama kimi mənaları ehtiva edən bir proto-türk sözündən gəlir.
Beləliklə, "tələsmə" sözünün mənası, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlarda təzahür edir və sadəcə "sürətli olmaq"dan daha geniş bir anlayışı əhatə edir.