Təmtəraq (ər. تَمْتَارَق - tamṭāraq) sözü ərəb dilindən keçmiş olub, dəbdəbə, şükr, böyük əzəmət, təntənə, zənginlik və əzəmət nümayiş etdirilməsi mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "dəbdəbə, təntənə, calal" kimi qısa izahlar olsa da, təmtəraq daha çox görünüşdə, təşkilatda və ya davranışda aşırı əzəmət və zənginlik nümayiş etdirilməsi kimi başa düşülür. Bu, həm maddi (bahalı əşyalar, lüks həyat tərzi), həm də mənəvi (yüksək rütbə, nüfuz) aspektləri əhatə edə bilər.
Təmtəraq sözü, kontekstdən asılı olaraq müsbət və ya mənfi anlamda işlənə bilər. Müsbət mənada bir hadisənin və ya mərasimnin əzəmətini, görkəmliliyini vurğulamaq üçün, mənfi mənada isə süniyyəti, özünü göstərmək istəyini, israfçılığı ifadə etmək üçün işlədilir. Məsələn, "toy böyük təmtəraqla qeyd olundu" cümləsində təmtəraq müsbət mənada, "o, həddindən artıq təmtəraq sevərdi" cümləsində isə mənfi mənada işlənmişdir.
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatında təmtəraq sözü, çox vaxt şüar, bəyanat və ya əsərlərdəki mədh-səna ifadələrinin həddən artıq olması və gerçəkliyə uyğun olmaması ilə əlaqələndirilir. Yəni, məzmunun özündən daha çox, onun təqdimatının əzəmətli və gözə çarpan görünməsinə önəm verilməsi təmtəraq kimi qəbul edilir.
Misal üçün, verilən misallar:
- "Mədinə təmtərağı və israfı sevməzdi." - Bu cümlədə təmtəraq, israfla əlaqələndirilərək mənfi bir hal kimi təsvir olunur.
- "Heç vaxt aldatmasın təmtəraq səni; Zəhmətlə şöhrətə çatar hər ins" - Bu beytdə təmtəraq, şöhrətə qovuşma yolunda maneə, aldadıcı bir görünüş kimi təqdim olunur. Gerçək uğurun zəhmət yolu ilə əldə edildiyini vurğulayır.
Nəticə etibarilə, təmtəraq sözü çoxşaxəli bir mənaya malik olub, kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar kəsb edir. Onun düzgün anlaşılması üçün cümlənin ümumi məzmununu və sözün işlədilmə üsulunu nəzərə almaq vacibdir.