Tənasübsüzlük (ərəb. تناسبsizlik - tənāsübsizlik) sözü əsasən iki əsas məna daşıyır: birincisi, riyazi və ya fiziki kəmiyyətlər arasındakı nisbətin, proporsiyanın olmaması; ikincisi isə ümumi mənada hər hansı bir şeyin, hadisənin və ya vəziyyətin harmoniya, uyğunluq, əndazə və ya nizama əməl etməməsi. Əgər riyazi kontekstdə istifadə olunursa, tənasübsüzlük iki və ya daha çox kəmiyyət arasında qurula bilməyən sabit nisbəti ifadə edir. Bu mənada, “tənəsübsüzlük” termini “proporsiyası pozulmuş”, “nisbəti qeyri-sabit” kimi ifadələrlə sinonimdir.
Daha geniş mənada isə, “tənasübsüzlük” uyğunsuzluq, əndazəsizlik, qeyri-müvazinət, pozuqluq, anormallıq, axsamalıq kimi mənaları da özündə əks etdirir. Bu mənada o, həm fiziki aləmdə (məsələn, memarlıqda proporsiyaların pozulması, bədənin disproporsiyası), həm də sosial, ictimai həyatda (məsələn, ictimai ədalətsizlik, qeyri-bərabərlik, sosial təbəqələrin uyğunsuzluğu), eləcə də mənəvi aləmdə (məsələn, davranışlarda uyğunsuzluq, məntiqi ardıcıllığın olmaması) baş verə bilən pozğunluqları ifadə edir.
Cümlədə necə işləndiyinə nümunələr:
- Riyazi kontekstdə: "Həndəsi fiqurların ölçüləri arasında tənasübsüzlük müşahidə edildi." Burada tənasübsüzlük riyazi mənada, həndəsi nisbətin olmaması kimi başa düşülür.
- Ümumi mənada: "Rənglərin bir-birinə uyğunsuzluğu, ümumi kompozisiyanın tənasübsüzlüyünə səbəb oldu." Burada tənasübsüzlük, estetik harmoniyanın pozulması mənasında işlənir.
- Sosial kontekstdə: "Gəlirlərin qeyri-bərabər paylanması cəmiyyətdə böyük tənasübsüzlük yaradır." Bu cümlədə tənasübsüzlük sosial ədalətsizliyi, qeyri-bərabərliyi ifadə edir.
Beləliklə, "tənasübsüzlük" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsas mahiyyəti hər hansı bir sistem və ya hadisədəki uyğunsuzluq, nisbətin pozulması və ya qeyri-müvazinətdir.