Təngimə (Təngimək): Azərbaycan dilində "təngimək" felləsindən törəmiş isimdir. Əsas mənası "darlıq, sıxıntı, çətinlik, məhdudiyyət" deməkdir. Lakin bu məna kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar əldə edə bilir. "Təngimə" sözü həm maddi, həm də mənəvi çətinlikləri ifadə edə bilər.
Maddi mənada, "təngimə" məkanın darlığı, əşyaların sıx yerləşməsi, yolun darlığı və sairə kimi halları ifadə edə bilər. Məsələn: "Evimiz çox təngimə idi, əşyalar yerə sığmırdı." bu cümlədə "təngimə" fiziki məkanın darlığını ifadə edir. Başqa bir nümunə olaraq: "Dağlıq ərazidən keçən yolun təngiməsi səbəri əsəbləşdirdi." cümləsində təngimə yolun darlığı mənasındadır.
Mənəvi mənada isə "təngimə" maddi ehtiyaclar, maliyyə problemləri, ruhsal sıxıntı, vəziyyətin pisliyi, çətin vəziyyət kimi mənalarda işlənir. Məsələn: "Ailədəki maliyyə təngiməsi onları çox narahat edirdi." bu cümlədə "təngimə" maliyyə çətinliyini, darğazanı bildirir. Digər bir nümunə: "İmtahan qabağı hiss etdiyi təngimə onu yorurdu." burada "təngimə" ruhsal sıxıntı, psixoloji təzyiq mənasını verir.
Etimoloji baxımdan, "təngimək" feli türk dillərinin kökü olan *təng* sözündən törəmişdir. *Təng* sözü "dar, sıx, az, məhdud" mənalarını əhatə edir. "Təngimə" sözü isə bu əsas mənanın isim formasını təmsil edərək, "darlıq vəziyyəti", "sıxıntı halı" kimi abstrakt bir məfhumu ifadə edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Həyatın təngiməsindən bezmişdi.
- Şəhərin təngimə küçələrindən keçmək çətin idi.
- Qış aylarında maddi təngimənin artması gözlənilirdi.
- O, imtahanlara hazırlaşarkən böyük bir təngimə içində idi.
Beləliklə, "təngimə" sözü kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalarda işlənən, zəngin semantik potensiala malik bir sözdür.