Təngimək sözü Azərbaycan dilində geniş məna çalarlarına malik bir feldir. Lüğətlərdə əsasən "təngləşmək"in sinonimi kimi verilsə də, istifadə kontekstindən asılı olaraq daha incə mənaları da əhatə edir. "Təngləşmək"in ikinci mənası olaraq qeyd edilməsi, sözün əsasən nəfəs darlığı, sıxılma hissi ilə bağlı mənalarını ifadə etdiyini göstərir. Lakin, təkcə fiziki təngliklə məhdudlaşmır.
Etimoloji baxımdan, "təng" sözündən törəmiş "təngimək", "təng" sözünün "dar, sıx, az, məhdud" mənalarını əks etdirir. Beləliklə, "təngimək" fiziki mənada yer darlığı, nəfəs darlığı, sıxılma, boğulma hissi kimi mənaları ifadə edə bilər. Misal üçün, "Otaqda çox adam var, hər kəs təngiyir" cümləsində fiziki sıxlıqdan danışılır.
Lakin, "təngimək" daha geniş mənada, ruhi vəziyyəti, emosional sıxıntını, məcburiyyəti də ifadə edə bilər. Məsələn, "İmtahan nəticələri onu çox təngidi" cümləsində psixoloji təzyiqdən, qorxu və narahatlıqdan danışılır. Bu mənada, "təngimək" "əsəbiləşmək", "sıxılmaq", "çətinliyə düşmək" kimi sözlərlə sinonim ola bilər.
Səməd Vurğunun misalında göstərilən "Torpağın nəfəsi təngiyir hərdən" cümləsində isə, təngiməyin daha metaforik bir istifadəsi müşahidə olunur. Burada "torpaq"ın nəfəsi, təbiətin bir vəziyyəti ilə əlaqələndirilir və bu vəziyyətin sıxıntı, məhdudiyyət mənasında "təngimək" felinin köməyi ilə ifadə olunur. Burada fiziki bir sıxılma yoxdur, ama təbiətin bir məhdudiyyəti, nəfəs darlığı, bir növ sıxıntı hissi yaradılır.
Yekun olaraq, "təngimək" felinin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Fiziki sıxılmadan tutmuş, psixoloji təzyiqə, hətta təbiətin vəziyyətinin ifadəsinə qədər geniş bir məna spektrini əhatə edir. Dilin zənginliyi və ifadə qabiliyyətinin nümunəsi kimi "təngimək" felinin fərqli kontekstlərdə necə işləndiyi diqqəti çəkir.