Tərbiyə (ərəbcə تَرْبِيَة - tərbiyə) sözü, əsasən təhsil verməklə, müəyyən adət, ədəb, davranış qaydaları və mənəvi dəyərləri aşılamaqla şəxsiyyətin formalaşdırılması və inkişaf etdirilməsi prosesini ifadə edir. Bu proses sadəcə olaraq uşağın böyüdülməsini deyil, onun fiziki, əqli, əxlaqi, sosial və mənəvi cəhətdən kamil bir fərd olaraq yetişməsini əhatə edir.
Tərbiyənin mahiyyətini anlamaq üçün bir neçə əsas aspekti nəzərə almaq lazımdır: Birincisi, tərbiyənin məqsədi fərdin müstəqil, özünüidarə edə bilən, cəmiyyətə faydalı və məsuliyyətli bir vətəndaş olaraq yetişməsini təmin etməkdir. İkincisi, tərbiyə prosesi müxtəlif üsullardan, o cümlədən təlim-tərbiyə metodlarından, nümunədən, təqlidən və həvəsləndirmədən istifadə edir. Üçüncüsü, tərbiyə davamlı və mürəkkəb bir proses olub, ailə, məktəb, cəmiyyət kimi müxtəlif mühitlərin birgə səylərini tələb edir.
Tərbiyə sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalarda işlənə bilər. Məsələn:
- "Uşaqların tərbiyəsi valideynlərin əsas vəzifəsidir." - Burada tərbiyə uşaqların əxlaqi, mənəvi və sosial cəhətdən yetişdirilməsi mənasında işlənmişdir.
- "O, yüksək tərbiyəli bir insandır." - Bu cümlədə tərbiyə yaxşı ədəb-ərkan, nəzakət və hörmətlilik mənasında istifadə olunmuşdur.
- "Bitkilərin tərbiyəsi əməksevərliyi tələb edir." - Bu cümlədə isə tərbiyə bitkilərin becərilməsi, qulluq edilməsi mənasını daşıyır.
Beləliklə, "tərbiyə" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsas mahiyyəti şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafına yönəlmiş sistemli bir proses kimi qalır.