Tərbiyələnmə sözü "tərbiyələnmək" fellindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə sadəcə olaraq "tərbiyə alma prosesi" kimi izah olunsa da, daha geniş və dəqiq bir izah tələb edir. Çünki tərbiyələnmə, sadəcə bir proses deyil, fərdin sosial, əxlaqi, intellektual və fiziki cəhətdən inkişaf etməsi, formalaşması prosesini əhatə edən mürəkkəb bir hadisədir. Bu proses, həm fərdin özünün aktiv iştirakını, həm də tərbiyəedici amillərin (ailə, məktəb, cəmiyyət və s.) təsirini özündə birləşdirir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "tərbiyə" sözünün fars mənşəli olduğu və "tərbiyət" sözündən törədiyi görünür. "Tərbiyət" əsasən "yetişdirmək", "inkişaf etdirmək", "kamiləşdirmək" mənalarını verir. Beləliklə, "tərbiyələnmə" prosesi fərdin potensialının tam reallaşması üçün zəmin yaradır, ona müstəqil düşünməyi, düzgün davranışı seçməyi və özünü ictimai həyata uyğunlaşdırmağı öyrədir. Bu proses davamlı və dinamikdir, həyat boyu davam edə bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Onun yüksək əxlaqi keyfiyyətləri uzaqgörən valideynlərinin ona verdiyi tərbiyələnmənin nəticəsidir.
- Müasir dünyanın tələblərinə cavab verən gənclərin yetişdirilməsi üçün keyfiyyətli tərbiyələnmə böyük əhəmiyyət kəsb edir.
- Qız özünün sərt tərbiyələnməsindən əsla peşman deyildir.
- Tərbiyələnmə prosesi yalnız məktəblə məhdudlaşmır, ailənin, cəmiyyətin rolu da böyükdür.
Göründüyü kimi, "tərbiyələnmə" sözü sadə bir mənadan kənara çıxaraq, fərdin şəxsiyyət kimi formalaşmasında böyük əhəmiyyət kəsb edən mürəkkəb bir prosesi ifadə edir. Bu prosesdə əxlaqi dəyərlər, biliklər, bacarıqlar və sosial davranış normalarının özləşdirilməsi başlıca rol oynayır.