Təsbeh (ər. تسبيح - tasbīḥ) sözü ərəb dilindən götürülmüşdür və əsl mənası "təqdis etmək", "tərif etmək", "müqəddəs saymaq" və ya "Allahı zikr etmək" deməkdir. Lüğətlərdə əsasən zikr edilən duaları saymaq üçün istifadə olunan vasitə olaraq izah olunsa da, bu, sözün birinci dərəcəli və əsas mənasının nəticəsidir. Yəni, təsbeh əvvəlcə Allahın adını zikr etmək, onu təqdis etmək, tərənnüm etmək mənasını daşıyırdı.
İslam mədəniyyətində təsbeh, müəyyən sayda təkrarlanan dua və zikirləri saymaq üçün istifadə olunan, bir sapa düzülmüş muncuqlardan ibarət bir əşyadır. Bu muncuqlar müxtəlif materiallardan (məsələn, ağac, taxta, sümük, qəpik, qiymətli daşlar) hazırlana bilər və sayları da dəyişkən ola bilər (ənənəvi olaraq 33, 99 və ya 100 muncuqdan ibarət olur). Təsbeh vasitəsilə zikr, dua və təsəvvüf əməllərində sayı qorumaq daha asanlaşır.
Lakin zaman keçdikcə təsbeh sadəcə zikr üçün deyil, həm də bir məşğuliyyət, əyləncə və ya bəzək əşyası kimi də istifadə olunmağa başlamışdır. Bu mənada, təsbeh əlində tutulan, toxunma hissi yaradan, sakitləşdirici təsir göstərən bir obyektə çevrilmişdir. Müasir dövrdə insanlar təsbehləri müxtəlif səbəblərdən istifadə edirlər: stres azaltmaq, fikirlərini cəmləmək, hətta sadəcə əllərini məşğul etmək üçün.
Cümlə içərisində istifadəsinə nümunələr:
- O, əlindəki təsbehi çevirirdi və Allaha dua edirdi.
- Nənəm həmişə əlində təsbehlə oturar, zikr edərdi.
- Qədim təsbehin muncuqları qiymətli daşlardan hazırlanmışdı.
- O, əsəblərini sakitləşdirmək üçün təsbeh çevirirdi.
- Hədiyyə olaraq ona gözəl bir ağac təsbeh aldıq.
Beləliklə, "təsbeh" sözü, başlanğıcda dini bir məqsədə xidmət etsə də, zamanla mənasını genişləndirərək müasir istifadə sahələrinə də yayılmışdır. Ancaq onun əsas mənası və kökü hər zaman Allahın zikri ilə bağlıdır.