Təşəxxüslü sifəti əsasən lovğalıq, özünü üstün tutma, təkəbbür və mütəkəbbirlik mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki "lovğa, təkəbbürlü, mütəkəbbir" ifadələri əsas mənasını qısaca ifadə etsə də, təşəxxüslülüyü daha geniş şəkildə izah etmək mümkündür.
Təşəxxüslü bir şəxs özünü başqalarından üstün tutar, onlara hörmətsiz yanaşar və özünü öyməkdən, qürurlanmaqdan çəkinməz. Bu özünü göstərmə həm sözlərdə, həm də hərəkətlərdə özünü büruzə verər. Təşəxxüslülük sadə lovğalıqdan fərqli olaraq, daha çox bir növ "özünü əhəmiyyətli göstərmə" ehtiyacından qaynaqlanır. Bu, status, var-dövlət, bilik və ya digər üstünlüklər əsasında özünü yüksəltmə cəhdi ola bilər.
Misal üçün, "Fərəc bəy atası kimi forslu, təşəxxüslü, paxıl, dargöz bir adam imiş" cümləsində təşəxxüslü sözü Fərəc bəyin və atasının özlərini başqalarından üstün tutduqlarını, təkəbbürlü və lovğa davranışlar sərgilədiklərini ifadə edir. Burada təşəxxüslülük, forslu olmaq, paxıllıq və dargözlük kimi mənfi xüsusiyyətlərlə birlikdə işlənir ki, bu da sözün mənfi kontekstdə işlədilməsinə nümunədir.
Təşəxxüslü sözünün mənşəyi ədəbiyyatda tam aydın deyil, lakin fars dilindən gəlmiş ola bilər. Sözün kökü olan "şəxs" və ya "şəxsusiyyət" mənası ilə əlaqəsi var. Ancaq təşəxxüslülük şəxsiyyətin özü ilə bağlı deyil, şəxsiyyətin özünü qabartma və nümayiş etdirmə üsuludur.
Cümlədə işlənməsinə dair digər nümunələr:
- O, təşəxxüslü davranışları ilə hər kəsi özündən uzaqlaşdırdı.
- Təşəxxüslü sözləri onu ciddi vəziyyətə salmışdı.
- Onun təşəxxüslülüyü mənim səbr kasəmi daşdırdı.
Göründüyü kimi, təşəxxüslü sözü, sadəcə lovğalıq deyil, daha geniş mənada özünü əhəmiyyətli göstərmək üçün davranış və sözlərdən istifadəni ifadə edən bir sifətdir.