Təzək (təzək) – is. Qaramalın (inək, camış, qoç və s.) bərkimiş, qurudulmuş peyini. Qurudulduqdan sonra yanacaq kimi istifadə olunan mal-qaranın ifrazatı. Kənd təsərrüfatında, xüsusilə də kənd yerlərində əsrlər boyu əsas yanacaq növlərindən biri olub. Təzək həm də gübrə kimi torpağın münbitliyini artırmaq üçün istifadə olunurdu. Sözün etimologiyası türk dillərindən gəlir və əsasən qurudulmuş peyinin mənasını ifadə edir.
Təzəyin formasına və ölçüsünə görə müxtəlif adlar da mövcuddur. Məsələn, kiçik, yuvarlaq təzəklərə "təzək kürəsi" və ya sadəcə "kürə" deyilir. Daha böyük, qeyri-müntəzəm formalı təzəklər isə sadəcə "təzək" adlanır. Qurudulmuş təzəklər bir-birinə yığılıb, qalaq halında saxlanılır və "təzək qalağı" adlanır. Bu qalaqlar həm yanacaq kimi istifadə üçün, həm də qış üçün ehtiyat yaradılması məqsədilə toplanırdı.
Cümlədə nümunələr:
- Qış üçün evdə çoxlu təzək qalağı yığılmışdı.
- Qoca qadın sobada təzək kürələri yandıraraq çay qaynatdı.
- Bahar əkinindən əvvəl, hər tərəfə təzək səpilmişdi.
- Köyün ətrafında təzək qoxusu yayılırdı.
- Qaramalın təzəyi qurudulandan sonra yanacaq kimi istifadə olunurdu.
Təzək sözü yalnız konkret mənada deyil, məcazi mənada da işlənə bilər. Məsələn, bir işin yaxşı, keyfiyyətsiz olması haqqında danışarkən, "Bu iş təzək kimidir" ifadəsi işlənə bilər. Bu halda təzək, aşağı keyfiyyətli, faydasız şey mənasında işlənir.