Toxtaqlanma sözü "toxtaqlanmaq" fellərinin məsdər formasıdır və əsasən dayanıqlı bir vəziyyətin əldə olunması, hər hansı bir prosesin, hərəkətin, və ya inkişafın dayandırılması və durğunlaşması mənasını verir. Lüğətlərdə sadəcə feildən törəmə kimi qeyd olunması, sözün zəngin məna çalarlarını tam əks etdirmir.
Etimoloji baxımdan "toxtaq" kökündən törəyən "toxtaqlanmaq" "toxumaq", "toxunmaq", "toxunma" kimi sözlərlə bağlıdır. Bu əlaqə sözün mənasına dərinlik qatır. "Toxuma" bir-birinə bağlanmış elementlərdən meydana gəlmiş bir quruluş deməkdir. Beləliklə, "toxtaqlanma" bu quruluşun, prosesin möhkəmlənməsi, dayanıqlı hala gəlməsi, sabitləşməsi nəticəsində yaranmış vəziyyəti təsvir edir. Dayanıqlılıq, sabitlik, tamlığın əldə olunması bu sözün əsas məna çalarlarıdır.
Toxtaqlanma müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər:
- Fiziki proseslər: "Suyun axınının toxtaqlanması", "maşının toxtaqlanması" kimi ifadələrdə hərəkətin tam dayandırılması, durğunluq vəziyyətinə keçmə mənası üstünlük təşkil edir.
- İctimai-siyasi proseslər: "İnkişafın toxtaqlanması", "iqtisadi böhranın toxtaqlanması" ifadələrində isə inkişafın, böhranın, və ya digər proseslərin dayanıqlı bir mərhələyə, durğunluğa keçməsi, hərəkətin azalması və ya tamamilə dayanması nəzərdə tutulur. Bu kontekstdə, müsbət və ya mənfi mənalar daşıya bilər.
- Bioloji proseslər: "Bitkinin böyüməsinin toxtaqlanması", "xəstəliyin toxtaqlanması" kimi ifadələrdə bioloji bir prosesin dayandırılması, və ya yavaşlaması, durğun hala gəlməsi başa düşülür.
- Ədəbi kontekst: ədəbiyyatda toxtaqlanma sözü, bir hadisənin, vəziyyətin ani dayanması, sükut, susma kimi mənalar daşıya bilər.
Beləliklə, "toxtaqlanma" sözü sadəcə "dayanma" demək deyil. O, hərəkətin dayandırılmasının ardınca yaranan möhkəm, dayanıqlı, sabit bir vəziyyəti ifadə edir. Bu vəziyyət müvəqqəti və ya daimi ola bilər və kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar kəsb edir.