Toxuma (toxumaq feliindən törəmə isimləşmə): "Toxumaq" sözündən əmələ gəlmiş bu termin toxuculuq prosesi ilə bağlı bir neçə mənaya malikdir. Əsasən iki əsas mənası önə çıxır:
1. Texnoloji Məna: Toxuculuqda ipliklərin müxtəlif üsullarla bir-birinə bağlanması, bərk bir parça əmələ gətirmək prosesi. Bu prosesdə ipliklərin düz və ya çapraz olaraq bir-birinə keçməsi nəticəsində müxtəlif toxumalar, məsələn, kətan, atlas, tvit, dəri və s. əldə edilir. Verilən tərif ("ip sol əlin şəhadət barmağı üzərində eyni qaydada saxlanılır") bu texnoloji prosesin sadə bir mərhələsini əks etdirir. Toxuma prosesi əl ilə, əl toxuculuğu maşınları vasitəsilə və ya müasir avtomatlaşdırılmış toxuculuq maşınları ilə həyata keçirilə bilər. Hər bir üsulun özünəməxsus xüsusiyyətləri və nəticəsi vardır.
2. Metaforik Məna: Toxuma sözü metaforik mənada da işlənə bilər. Bu halda mürəkkəb və qarışıq bir sistem və ya quruluş anlamını ifadə edər. Məsələn, "cəmiyyətin sosial toxuması", "dəniz canlılarının qidalanma toxuması", "şeirin incə toxuması" ifadələrində toxuma sözü qarşılıqlı əlaqələr şəbəkəsi, kompleks bir quruluş və ya mürəkkəb təşkili bildirir. Bu mənada toxuma, elementlərin bir-biri ilə necə əlaqəli olduğunu, onların bir-birinə necə bağlandığını və ümumi nəticəyə necə təsir etdiyini vurğulayır.
Etimologiya: Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "toxumaq" feli kökü türk dillərindən gəlir. "Toxumaq" feli, əşyaları bir-birinə bağlamaq, birləşdirmək mənasını verir və bu məna toxuma sözünün həm texnoloji, həm də metaforik mənalarında öz əksini tapır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
– Bu paltarı yüksək keyfiyyətli toxumadan tikmişlər.
– Şeirin toxuması olduqca mürəkkəb və maraqlıdır.
– Cəmiyyətin sosial toxuması son illərdə dəyişikliyə uğramışdır.
– Onun əl işləri, xüsusilə də toxumaları çox gözəl idi.