Toxumsəpən sözü, əsasən kənd təsərrüfatında istifadə olunan bir termin olub, toxum səpmək əməliyyatını yerinə yetirən vasitə və ya şəxsi ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izah kifayət qədər dəqiq olsa da, daha geniş və ətraflı bir şəkildə araşdırmaq mümkündür.
Mənşəcə, söz iki hissədən ibarətdir: "toxum" və "səpən". "Toxum" sözü özünün etimoloji kökünə qədim türk dillərindən gəlir və əkinçilik üçün istifadə olunan bitkinin yetişdirmə materialını bildirir. "Səpən" isə fəal iştirakçılıq şəkilçisi olan "-ən" şəkilçisinin "səpmək" fellə birləşməsindən əmələ gəlib və "səpən" toxumu səpən deməkdir. Beləliklə, "toxumsəpən" sözü, "toxum səpən" mənasını verərək, həm prosesi, həm də prosesi yerinə yetirəni əhatə edir.
Məna baxımından, "toxumsəpən" sözü iki əsas mənada işlənir:
1. Mexaniki vasitə: Bu mənada "toxumsəpən" əkinçilikdə toxumları tarlaya bərabər paylamaq üçün istifadə olunan bir maşını bildirir. Bu maşınlar müxtəlif növlərdə olur və toxum səpmə prosesini mexanikləşdirir, əl əməyini azaldır və vaxt qazanmağa imkan verir. Müxtəlif növ toxumsəpən maşınları vardır; məsələn, pnevmatik toxumsəpənlər, mexaniki toxumsəpənlər, dəqiq əkin toxumsəpənlər və s. Bu maşınların özünəməxsus xüsusiyyətləri və üstünlükləri vardır.
2. İnsan: Daha az istifadə olunan bir mənada "toxumsəpən" sözü əl ilə toxum səpən şəxsi də ifadə edə bilər. Bu mənada, ümumiyyətlə, köhnə və ya kiçik əkin sahələrində əl əməyi ilə toxum səpən kənd təsərrüfatı işçisi nəzərdə tutulur. Bu istifadə üslub baxımından daha az formal və köhnəlmişdir.
Cümlədə istifadəsi:
* "Kolxoz yeni bir toxumsəpən maşın aldı." (Mexaniki vasitə mənasında)
* "Qoca əl ilə toxumsəpən, gün batana qədər çalışdı." (İnsan mənasında)
* "Toxumsəpənin tənzimlənməsi düzgün aparılmalıdır ki, toxumlar tarlaya bərabər səpilsin." (Mexaniki vasitənin istismarı ilə bağlı)
* "Əvvəllər toxumsəpənlər əl ilə işləyirdi, indi isə müasir texnologiyalarla təchiz olunublar." (Tarixi və texnoloji inkişaf kontekstində)