Toxunan sözü Azərbaycan dilində həm isim, həm də sifət kimi işlənən, riyaziyyatda xüsusi bir mənaya malik olan bir termindir. Lüğətlərdəki qısa izahı "əyri xətlə bir ümumi nöqtəsi olan, lakin onunla kəsişməyən (düz xətt)" şəklində verilsə də, daha dəqiq və geniş bir şəkildə izah etmək mümkündür.
İsim kimi "toxunan" əyri xəttin müəyyən bir nöqtəsində ona yalnız bir nöqtədə toxunan düz xətti ifadə edir. Bu toxunma nöqtəsində toxunan düz xətt və əyri xəttin eyni meyilliyə malik olması vacibdir. Başqa sözlə, toxunan düz xətt əyri xəttin bu nöqtədəki teğet xəttidir. Bu nöqtədə hər iki xəttin eyni istiqamətə malik olması, toxunanın kəsişməməsini təmin edir. Toxunan yalnız bir nöqtədə əyriyə toxunur, onunla kəsişmir.
Sifət kimi istifadəsi isə bu xüsusiyyəti ifadə edir: "Toxunan düz xətt", "toxunan müstəvi" və s. kimi ifadələrdə əyriyə (və ya səthə) yalnız bir nöqtədə toxunan, lakin kəsişməyən düz xətti (və ya müstəvini) təsvir edir. Məsələn, "Çevrəyə toxunan çəkmək" ifadəsi çevrənin istənilən nöqtəsində yalnız həmin nöqtədə çevrəyə toxunan düz xəttin çəkilməsini bildirir. Bu toxunan düz xətt çevrənin radiusuna perpendikulyardır.
Sözün etimologiyasına gəldikdə, "toxunmaq" fellərinin törəməsi olaraq, "toxunma" hərəkətinə istinad edir. Bu məna riyazi anlayışa səthi bir toxunmanı ifadə etmək baxımından uyğundur, ancaq riyazi dəqiqliyi vurğulamaq üçün "teğet" termini daha çox işlədilir.
Müxtəlif cümlələrdə istifadəsi:
- Çevrəyə toxunan düz xətt radiusa perpendikulyardır.
- Parabolaya toxunan düz xəttin tənliyini tapmaq üçün törəmədən istifadə olunur.
- Bu toxunan müstəvi səthə yalnız bir nöqtədə toxunur.
- Toxunan xətlərin öyrənilməsi diferensial hesabın əsas mövzularındandır.