Toxunmuş sözü Azərbaycan dilində fəal istifadə olunan bir sifətdir və əsasən toxuma prosesi ilə əlaqədardır. Lüğətlərdə sadəcə "toxunmaqla hazırlanmış" kimi tərif edilməsi, sözün əhatə etdiyi mənanın tamlığını əks etdirmir. Daha dəqiq bir izah üçün sözün etimologiyasına və istifadə kontekstlərinə nəzər salmaq lazımdır. "Toxumaq" sözünün kökü qədim türk dillərinə gedib çıxır və əşyaların iplik, sap və ya digər nazik materialların bir-birinə bağlanması, qarışdırılması və bərk bir formaya gətirilməsi prosesini ifadə edir. Bu proses əl ilə, toxuculuq maşınları vasitəsi ilə və ya digər üsullarla həyata keçirilə bilər.
"Toxunmuş" sifəti isə bu prosesin nəticəsini göstərir. Yəni, toxunma prosesindən keçmiş, toxunaraq hazırlanmış deməkdir. Bu proses nəticəsində əmələ gələn material müxtəlif formalarda ola bilər: parça, xalça, paltar, kətan, əlcək və s. Ona görə də "toxunmuş" sifəti bu materialların hamısına aid edilə bilər. Məsələn, "toxunmuş paltar", "toxunmuş xalça", "toxunmuş parça" ifadələrində olduğu kimi. Sifətin mənası, sözün işləndiyi kontekstdən asılı olaraq müəyyən dəyişikliklər göstərə bilər.
Sifətin mənasının genişləndirilməsi üçün, toxunma üsuluna görə də fərqləndirmələr edilə bilər. Məsələn, "əldən toxunmuş", "maşınla toxunmuş" kimi ifadələr, toxumanın üsulunu dəqiqləşdirir. Bundan əlavə, toxunmuş materialın növü də mənanın dəqiqləşdirilməsində rol oynayır. "Pambıqdan toxunmuş", "yun toxunmuş", "kətandan toxunmuş" kimi ifadələr istifadə oluna bilər. Beləliklə, "toxunmuş" sifəti yalnız prosesi deyil, həm də materialın xüsusiyyətlərini və hazırlanma üsulunu göstərir.
Misal olaraq, "Toxunmuş jaket" ifadəsində "toxunmuş" sözü jaket materialının toxunma üsulu ilə hazırlandığını bildirir. Jaketin hansı materialdan (məsələn, yun, pambıq) hazırlanması əlavə məlumat tələb edir. Beləliklə, "toxunmuş" sözü sadə bir sifət olaraq qalsa da, kontekstdən asılı olaraq geniş və zəngin məna daşıyır.