Toksoplazmoz (toxoplasmosis) insan və heyvanlarda Toxoplasma gondii adlı parazitin törətdiyi geniş yayılmış bir parazitar xəstəlikdir. Xəstəliyin yayılma səviyyəsi coğrafiyadan asılı olaraq dəyişsə də, dünya əhalisinin əhəmiyyətli bir hissəsi bu parazitlə yoluxmuşdur. Çox vaxt asemptomatik (əlamətlərsiz) keçir və yoluxmuş şəxslərin əksəriyyəti heç bir simptom hiss etmir.
Toksoplazmozun əsas yoluxma mənbəyi pişiklərdir. Pişiklər yoluxmuş gəmiricilər və quşlarla qidalandıqda paraziti qəbul edir və nəcisləri vasitəsilə paraziti ətrafa yayırlar. İnsanlar əsasən aşağıdakı yollarla yoluxa bilər:
• Yoluxmuş pişiklərin nəcisi ilə birbaşa təmas: Pişik nəcisi ilə çirklənmiş torpaq, qum və ya digər səthlərlə təmas yolu ilə.
• Yoluxmuş ət istehlakı: Xam və ya yarımçıq bişirilmiş ətin (xüsusilə donuz, qoyun və mal ətinin) istehlakı.
• Yoluxmuş orqan köçürülməsi: Nadir hallarda, yoluxmuş orqan və ya toxumanın köçürülməsi yolu ilə.
• Anadan uşağı yoluxması: Hamiləlik dövründə toksoplazmozla yoluxmuş analar uşaqlarına yoluxa bilər. Bu, döl üçün ağır nəticələrə səbəb ola bilər.
Toksoplazmozun simptomları yoluxmanın şiddətindən və yoluxmuş şəxsin immunitet sisteminin vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Sağlam immunitet sisteminə malik şəxslərdə xəstəlik asemptomatik və ya yüngül qripə bənzər simptomlarla (atəş, əzələ ağrısı, yorğunluq) özünü göstərə bilər. Lakin immuniteti zəifləmiş şəxslərdə (məsələn, HİV/AİDS xəstələri) toksoplazmoz daha ağır formada, hətta həyati təhlükə yaradan beyin və göz infeksiyaları ilə özünü göstərə bilər.
Diaqnoz qan testləri, görüntüleme üsulları (məsələn, beyin tomoqrafiyası) və digər laborator müayinələri vasitəsilə qoyulur. Müalicə ümumiyyətlə antiparazitar dərmanlarla aparılır. Hamilə qadınlarda toksoplazmozun erkən aşkarlanması və müalicəsi çox vacibdir, çünki dölün yoluxmasının qarşısını almaq və ya onun ağırlaşmalarını minimuma endirmək üçün əhəmiyyətlidir. Toksoplazmozun qarşısının alınması üçün ət yaxşı bişirilməli, pişik nəcisi ilə təmasdan çəkilməli və əl gigiyenasına riayət edilməlidir.