Tovxan sözü Azərbaycan dilində, əsasən, aşıq oyununa aid termindir. Lüğətlərdəki qısa izahı ("aşıq-aşıq oyununda: aşığın bir üzü – alçı üzün arxa tərəfi") sözün mahiyyətini tam əks etdirmir. Daha dəqiq desək, tovxan aşığın oyunda istifadə olunan iki əsas tərəfindən birini – alçının əksinə olan, ümumiyyətlə oyunda görünməyən tərəfini ifadə edir. Bu tərəf alçı ilə birlikdə aşığın bütövlüyünü təşkil edir və oyunda alçının əks tərəfi olaraq mövcudluğunu qoruyur. Alçı, oyunda aktiv şəkildə iştirak edir və səthinin naxışları, oyuna qatqısı əsas götürülürsə, tovxan isə daha çox alçının tamamlayıcısı, "arxa tərəfi", "əks tərəfi" və ya "alt tərəfi" kimi qəbul edilə bilər.
Sözün etimologiyası tam aydın deyil, lakin "toxuma", "toxunma" felindən törəmə ola bilər. Çünki aşıq, bərk materialdan hazırlanır və oyunda istifadə olunana qədər müəyyən bir şəkildə hazırlanır, "toxunur". Bu da tovxan sözünün yaradılmasında əsas rol oynamış ola bilər. Başqa bir ehtimal olaraq "tox" kökü ilə əlaqələndirilməsi də mümkündür. "Tox" kökü "bərk", "möhkəm", "sıx" kimi mənaları əhatə edir və aşığın materialının xüsusiyyətinə işarə edə bilər.
Cümlə içərisində istifadəsi misalları ilə daha aydın izah edək:
- "Aşığın alçısı gözəl naxışlarla bəzədilmiş, tovxanı isə sadə idi."
- "Usta aşığın həm alçısını, həm də tovxanını diqqətlə yondu."
- "Aşıq oyununda alçının əhəmiyyəti böyük olsa da, tovxanın mövcudluğu da aşığın tamlığını təmin edir."
Yekun olaraq, tovxan, aşıq oyununda alçının əks tərəfini, görünməyən hissəsini ifadə edən, əsasən bu kontekstdə istifadə olunan, etimologiyası tam aydınlaşdırılmamış bir termindir. Onun alçı ilə birlikdə aşığın tamlığını təşkil etdiyini vurğulamaq vacibdir.