Toybaşı sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənaya malikdir. Əsasən, toy məclisinin idarə olunmasında məsul olan şəxsi, toyun aparıcısını bildirir. Lüğətlərdəki "toy məclisini idarə edən adam; sərpayı" tərifi əsas mənasını əhatə etsə də, daha geniş izah tələb edir. Toybaşısı sadəcə olaraq məclisi idarə etmir, eyni zamanda onun gedişatına nəzarət edir, qonaqların yerləşdirilməsi, əyləncə proqramının təşkili və digər təşkilati məsələlərin həllində aktiv rol oynayır. Bəzən toybaşısı toyun əsas təşkilatçısı, bəzən isə toyun ən hörmətli qonağı və ya ailənin başçısı ola bilər.
Sözün mənşəyinə gəldikdə, "toy" sözünün özünün mənası açıqdır - evlilik mərasimi, bayram. "Baş" sözü isə "rəhbər", "lider", "başçı" mənalarında işlənir. Beləliklə, "toybaşı" sözü leksik kompozisiya yolu ilə əmələ gəlmişdir və "toyun başçısı", "toyun rəhbəri" kimi başa düşülə bilər. Bu kompozisiya, həmçinin sözün mənasını daha dəqiq şəkildə əks etdirir.
Ədəbiyyat nümunələrində "toybaşı" sözü müxtəlif kontekstlərə malikdir. Verilən misalda ("Yuxarı başda toybaşı əyləşib.") toybaşısının məclisin ən önəmli hissəsində, hörmətli bir yer tutduğu göstərilir. Digər misalda isə ("Toybəyinin göstərişinə tabe olmaq borcumuzdur") toybaşı, toybəyi ilə sinonim kimi işlənir, yəni toyun əsas rəhbəri, qarşıya qoyulmuş qaydaları müəyyənləşdirən və onların icrasını təmin edən şəxs kimi təqdim olunur. Bəzi regionlarda isə bu terminin yerinə "toy ağası", "toy atası" kimi ifadələr də istifadə edilə bilər. Beləliklə, sözün konkret mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Qısacası, "toybaşı" sözü sadəcə toyda iştirak edən bir insanı deyil, məclisin təşkili və idarə olunmasında əsas rol oynayan, hörmətli və nüfuzlu bir şəxsi ifadə edir. Onun vəzifələri toyun gedişatına nəzarət etməkdən tutmuş qonaqların qəbulundan və əyləncənin təşkilindən ibarətdir. Sözün mənası və işlənmə tərzi regional fərqlərə və kontekstlərə görə dəyişiklik göstərə bilər.