Toyuq (Gallus gallus domesticus) — Phasianidae fəsiləsinə aid olan, insan tərəfindən evləndirilmiş bir quş növüdür. Əsasən yumurta, ət və tükləri üçün yetişdirilir. "Toyuq" sözü, bu quşun həm canlı fərdini, həm də onun ətini bildirmək üçün işlənir. Etimoloji baxımdan, sözün mənşəyi qədim türk dillərindən gəlir və "toy" (bayram, şənlik) ilə əlaqələndirilməsi ehtimalı yüksəkdir. Çünki toyuq əti əvvəllər bayram süfrələrinin zənginliyinin simvolu olub.
Toyuqçuluq, yəni toyuq yetişdirmə, qədim zamanlardan bəri insan həyatında mühüm rol oynamışdır. Müxtəlif cinsləri mövcuddur: bəziləri ət verimliliyinə (məsələn, broyler toyuqları), bəziləri isə yumurta verimliliyinə (məsələn, Leghorn toyuqları) görə seçilib yetişdirilir. Bəzi cinslər həm ət, həm də yumurta istehsalı üçün istifadə olunur. Toyuq əti dünyada geniş yayılmış və istehlak edilən bir qidadır. Müxtəlif mədəniyyətlərdə toyuğun bişirilmə üsulları da çox müxtəlifdir: qızardılmış, qaynadılmış, bişmiş, qovrulmuş, doldurulmuş və s.
Dilçilik baxımından, "toyuq" sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilir. Məsələn: "Ətlik toyuq" ifadəsi yalnız ət məqsədilə yetişdirilən toyuqlara aiddir. "Toyuq hini" ifadəsi isə, toyuğun ətini qırxılmış və ya doğranmış halda bildirir. "Toyuq bişirmək" deyəndə isə, toyuq ətinin bişirilmə prosesindən danışılır. Lüğətdə sadəcə "toyuq" yazılması, sözün bu çoxcəhətli mənalarını tam əhatə etmir.
Qısacası, "toyuq" sözü sadəcə bir ev quşu deyil, əsrlər boyu insan həyatının ayrılmaz tərkib hissəsi olmuş bir heyvan, qida mənbəyi və iqtisadiyyatın vacib elementidir. Sözün müxtəlif mənaları və işlənmə formaları onun mədəni və iqtisadi əhəmiyyətini əks etdirir.