Tula (is.): Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "hamar uzun tüklü, uzun qıçlı, iri ov iti cinsi" kimi təsvir edilən tula, əslində daha geniş və mürəkkəb bir mənaya malikdir. Bu tərif, yalnız onun fiziki xüsusiyyətlərinə toxunaraq, cinsin əsas funksiyasını və tarixi kontekstini tam əks etdirmir.
Etimoloji baxımdan, "tula" sözünün mənşəyi dəqiq müəyyən edilməsə də, türk dilləri ailəsinə aid olması ehtimalı yüksəkdir. "Tul" kökündən törəyən söz ola bilər ki, bu da "uzun", "hündür" və ya "uzun boylu" mənalarını ifadə edir. Bu, itlərin uzun qıçlarına işarə edə bilər. Digər bir ehtimal isə, "tülkü" sözü ilə əlaqəli olmasıdır. Tülkülərin ovlanması üçün istifadə edilən, sürətli və çevik olan itlərə tula adı verilmiş ola bilər. Bu, sözün "ovçu" mənasını da özündə ehtiva edə bilər.
Funksional baxımdan, tula, əsasən, quş ovunda, xüsusilə də turac və qırqovul ovunda istifadə olunan bir it cinsi olaraq tanınır. Mətn də bunu "Turac-qırqovul ovunda müvəffəqiyyət tulanın məharət və təcrübəsindən asılıdır" cümləsi ilə təsdiqləyir. Tula itlərinin yüksək qoxu duyğusu, sürəti, çevikliyi və təlim qabiliyyəti onların bu ov növündə uğur qazanmalarını təmin edir. Onlar yalnız fiziki gücləri ilə deyil, həm də ovçu ilə əlaqələrinin gücü, itaətkarlığı və əməkdaşlığı ilə seçilirlər. Beləliklə, tula, sadəcə bir it cinsi deyil, əslində, ovçunun etibarlı tərəfdaşı və uzun illərin təcrübəsinin məhsuludur.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- O, qürurla özünün bacarıqlı tulası ilə qırqovul ovuna çıxdı.
- Tulanın kəskin qoxu duyğusu sayəsində turacı tapmaq çətin deyildi.
- Əcdadlarımızın ən etibarlı ov köməkçiləri arasında tular da olub.
- Təcrübəli ovçu öz tulasını yaxşı tanıyırdı və onun hərəkətlərini dəqiq başa düşürdü.
Nəticədə, "tula" sözünün mənası yalnız fiziki təsvirlə məhdudlaşmır. O, tarixi, mədəni və funksional aspektləri özündə birləşdirən, Azərbaycan ovçuluq ənənələrinin ayrılmaz bir hissəsini təmsil edən, əsasən quş ovunda istifadə edilən xüsusi bir it cinsi deməkdir.