Tumanbağı sözü Azərbaycan dilində, əsasən, qış aylarında soyuqdan və küləkdən qorunmaq üçün istifadə olunan, beləcə də tumanı saxlamaq üçün bədənə keçirilən bir bağdır. Lüğətlərdəki qısa izah bu funksiyanı əks etdirir, lakin daha geniş kontekstdə baxıldığında, tumanbağının yalnız bir parça parça olmadığını, bəzən daha mürəkkəb bir quruluşa malik olduğunu görmək olar. Məsələn, materialı, toxunması, uzunluğu və bəzən bəzəkləri də dəyişə bilər.
Etimoloji baxımdan, "tuman" sözünün "qalın duman, sis" mənasını, "bağı" sözünün isə "bağlamaq üçün istifadə olunan şey, qurşaq" mənasını verdiyini görürük. Beləliklə, "tumanbağı" sözü "dumanı, soyuğu, küləyi saxlayan bağ" mənasını tam olaraq əks etdirir. Burada "saxlamaq" fiili yalnız mane olmaq yox, həm də istilik qorumaq kimi mənaları da ehtiva edir.
Verilən nümunə cümlədə ("Bu şalvara nə üçün düymə tikilib, məgər tumanbağı yaramaz?") tumanbağının şalvarla əlaqəsi göstərilir. Bu, onun praktik tətbiqini vurğulayır. Tumanbağı, şalvarın üstündən keçirilərək, belin ətrafına bağlanaraq bədəni qoruyurdu. Şalvara düymə tikilməsinin tumanbağının lazımsız olmasını nəzərdə tutduğu aydın görünür. Yəni, şalvarın özü kifayət qədər isti və ya küləkdən qoruyucu olduğu ehtimal olunur. Bu isə tumanbağının əsasən soyuq və ya çox küləkli havalarda istifadə olunduğunu göstərir.
Digər cümlə nümunələrinə misal olaraq: "Qoca qış gecələrində, tumanbağı ilə bədəni sıx bağlayıb yatırdı.", "Babamın əlində toxuduğu yun tumanbağı hələ də var.", və ya "Tumanbağı köhnəlmiş, artıq istifadəyə yararlı deyildi." kimi cümlələr göstərmək olar. Bu cümlələr tumanbağının materialından, istifadə vaxtından və əhəmiyyətindən bəhs edir.
Qısaca, "tumanbağı" sözü, yalnız sadə bir bağ deyil, tarixi bir əşya, soyuq iqlim şəraitində insanların yaşadığı bir həyat tərzinin əyani təcəssümüdür. Onun funksiyası və istifadəsi, həm də sosial-mədəni konteksti izah etmək üçün daha dərin bir tədqiqat tələb edir.