Tutam sözü Azərbaycan dilində miqdar bildirən bir ölçü vahidini ifadə edir. Lüğətlərdə qeyd edildiyi kimi, "bir dəfədə və birdən tutulacaq miqdar" mənasını verir. Lakin bu, olduqca ümumi və qeyri-dəqiq bir izahdır. Daha dəqiq olaraq, "tutam" əşyanın miqdarını göstərmək üçün istifadə olunur və bu miqdar əlin tuta biləcəyi qədərdir. Yəni, əlin açılıb qapandığı zaman içərisinə sığa biləcək qədər bir miqdarı ifadə edir. Bu miqdar, əlbəttə, tutulan əşyanın həcmindən və sıxlığından asılı olaraq dəyişə bilər. Məsələn, bir tutam qum, bir tutam ot və bir tutam ipək tamamilə fərqli miqdarları təmsil edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "tut-" felindən törədiyini görə bilərik. "Tutmaq" feli əlinə almaq, tutub saxlamaq mənasını daşıdığı üçün "tutam" sözü də bu məna ilə sıx bağlıdır. Bu mənada, "tutam" sözü konkret bir çəki və ya ölçü vahidi deyil, daha çox subyektiv bir miqdar ölçüsüdür. Çünki hər kəsin əli fərqli ölçüdədir və eyni əşyanın fərqli adamlar tərəfindən tutulan miqdarları bir-birindən fərqlənə bilər.
Cümlədə istifadəsi nümunələrinə baxaq: "Bir tutam ot yığdı", "Bir tutam duz əlavə etdi", "Saçının bir tutamını əlinə aldı". Bu nümunələrdə "tutam" sözü hər dəfə fərqli bir miqdarı ifadə etsə də, ümumi məna – əlin tuta biləcəyi qədər miqdar – qalmaqdadır. Molla Nəsrəddin nümunəsində isə ("Padşah mənim bir tutam saqqalımı bir arşın görəndə...") həm miqdarın azlığı, həm də onun gülünc görünüşü vurğulanır. Bu da "tutam" sözünün kontekstdən asılı olaraq məcazlı mənada da işlənə biləcəyini göstərir.
Nəticə olaraq, "tutam" sözü dəqiq bir ölçü vahidi olmasa da, Azərbaycan dilində tez-tez istifadə olunan və mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilən praktiki bir miqdar ifadəsidir. Onun əsas mənası "əlin tuta biləcəyi qədər miqdar" kimi təyin edilə bilər.