Tündxasiyyətlilik (is. tündməzac adamın xasiyyəti; tez özündən çıxma, coşma; tündməzaclıq) – bir insanın xarakterinin əsas xüsusiyyətlərindən biri olub, tez qəzəblənmə, hirslənmə, əsəbilik, ətrafındakılara qarşı sərt və kobud davranış, nəzakətsizlik və dözümsüzlük kimi emosional və davranışsal nümunələrlə səciyyələnir. Bu xüsusiyyət irsiyyət, ətraf mühitin təsiri və fərdi təcrübələrin qarşılıqlı təsiri nəticəsində formalaşır. Tündxasiyyətli adamlar tez-tez kiçik səbəblərdən belə qıcıqlanaraq, həddindən artıq emosional reaksiyalar göstərə bilirlər.
Etimoloji baxımdan, "tündxasiyyətlilik" sözü "tünd" və "xasiyyətlilik" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib. "Tünd" sözü, burada "qaranlıq", "qəzəbli", "əsəbi" mənalarında işlənir və xasiyyətin mənfi tərəflərini ifadə edir. "Xasiyyətlilik" isə bir insanın davranış və emosional xüsusiyyətlərinin ümumi məcmusunu bildirir. Beləliklə, "tündxasiyyətlilik" tez qəzəblənməyə, əsəbiliyə, sərtliyə və dözümsüzlüyə meyilli olan bir xasiyyəti ifadə edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Onun tündxasiyyətliliyini hər kəs bilirdi.
- Tündxasiyyətlilik insanın həyatında bir çox problemlərə səbəb ola bilər.
- Uşaqlarda tündxasiyyətliliyin inkişaf etməsinin qarşısını almaq üçün valideynlər səbrli və anlayışlı olmalıdırlar.
- Tündxasiyyətli insanlarla ünsiyyət qurmaq çətindir.
- Psixoloq tündxasiyyətliliyinin səbəblərini araşdırmaq üçün müayinə apardı.
Qeyd edək ki, tündxasiyyətlilik psixoloji bir problem kimi qəbul edilə bilər və bu problemin həlli üçün mütəxəssis köməyinə ehtiyac ola bilər. Müalicə üsulları, psixoterapiya, davranış terapiyası və dərman müalicəsi kimi müxtəlif üsullardan ibarət ola bilər.