Uddurmaq (fəal sifət feli) – Azərbaycan dilində geniş məna spektrinə malik bir sözdür. Etimoloji olaraq "udmaq" felindən törəmişdir və bu əsas feilin mənasını gücləndirmək, məcburiyyət əlavə etmək funksiyasını yerinə yetirir. Lüğətlərdə verilən mənaların əhatə dairəsini genişləndirərək daha dəqiq və ətraflı şəkildə izah edək:
1. Fiziki məna: Udmağa məcbur etmək, zorla udmağa vadar etmək. Bu mənada ümumiyyətlə maye və ya yarı maye maddələrin udulmasını ifadə edir. Məsələn, “Həkim pasiyentə dərmanı uddurmağa çalışdı” cümləsində dərmanın udulması prosesinin məcburiyyət içərisində baş verməsi vurğulanır. Bu istifadədə fiziki güc, təzyiq və ya digər fiziki vasitələr nəzərdə tutula bilər.
2. Məcazi məna: Bu daha geniş yayılmış və əhəmiyyətli bir mənadır. Bu mənada "uddurmaq" bir fikri, bir qərarı, bir həqiqəti və ya bir düşüncəni qəbul etdirmək, qəbul etməyə məcbur etmək kimi başa düşülür. Bu qəbul etdirmə prosesi müxtəlif yollarla həyata keçə bilər: inandırma, təzyiq, sübutlar vasitəsiylə və s. Məsələn, “Onu həqiqəti uddurmaq olduqca çətin oldu” cümləsində həqiqətin qəbul etdirilməsinin çətinliyi əks olunur. Yəni, buradakı “uddurmaq” sadəcə qəbul etdirmək deyil, həm də bu qəbul etdirmənin müqavimətlə, çətinliklə müşayiət olunduğunu bildirir.
3. "Qan uddurmaq" ifadəsi: Bu ifadə ayrıca izah tələb edir. Bu, ümumiyyətlə, qan tökülməsi ilə nəticələnən zorakı bir hadisəni, bir məcburiyyətə əsaslanan qan axıtmasını ifadə edir. Bu mənada "uddurmaq" sözü qan tökülməsinə səbəb olan güc, təzyiq və ya zorakılığın nəticəsini ifadə edir.
Ümumi olaraq, "uddurmaq" sözü fiziki və məcazi mənalarda istifadə olunan, məcburiyyət və təzyiq elementini ön plana çıxaran bir sözdür. Mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsas xüsusiyyəti həmişə məcburi bir qəbul etdirmə və ya hərəkətə yönəlməsidir.