Udqunma sözü "udqunmaq" fellindən törəmiş isimdir. Əsas mənası, bir şeyin tamamilə, izsiz yox olma prosesini, udulmasını, yutulmasını bildirir. Bu proses fiziki bir hadisə ola bilər (məsələn, dəniz tərəfindən sahilin udulması, torpağın suyu udması) və ya məcazi mənada işlənə bilər (məsələn, qaranlığın hər şeyi udması, bir hadisənin digərini kölgədə qoyması, bir insanın başqasını aldatması və onun varlığını silib atması).
Lüğətlərdə sadəcə "udqunmaq" fellindən törəmə kimi izah edilməsi, sözün zəngin məna çalarlarını tam əks etdirmir. Udqunma həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət baxımından izsiz yox olmanı ifadə edir. Məsələn, "dəniz sahili uddu" cümləsində kəmiyyət baxımından sahilin bir hissəsinin yox olması nəzərdə tutulursa, "qaranlıq hər şeyi uddu" cümləsində keyfiyyət baxımından hər şeyin kölgədə qalması, görünməz olması nəzərdə tutulur.
Udqunma prosesinin sürəti və şiddəti də müxtəlif ola bilər. Bəzi hallarda udqunma tədricən baş verir (məsələn, qumun səhrada qumları udması), bəzi hallarda isə ani və güclü olur (məsələn, yerin vulkan püskürməsi zamanı ətrafı udması). Bu fərqlər sözün kontekstə görə dəyişən məna çalarlarını müəyyən edir.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "ud-" kökü "içəri almaq", "yutmaq" mənalarını daşıyır. "-qun-" əlavəsi isə prosesin tamlığını, sona çatmasını bildirir. Beləliklə, "udqunma" bir prosesin tam və qalıcı şəkildə başa çatmasını, izsiz yox olmasını ifadə edən bir sözdür.
Müxtəlif cümlələrdə udqunmanın işlənməsinə nümunələr:
- Dəniz sahili yavaş-yavaş udurdu.
- Qaranlıq hər şeyi udmuşdu.
- Torpaq suyu dərhal uddu.
- Ətrafı böyük bir udqunma bürümüşdü.
- Onun həyatı, taleyi bir udqunma içində itmişdi.
Gördüyümüz kimi, "udqunma" sözü həm konkret, həm də abstrakt mənalarda, müxtəlif kontekstlərdə geniş işlənə bilən bir sözdür.