izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Udum sözü Azərbaycan dilində "udmaq" felləsinin mənsub olduğu bir isimdir. Lüğətlərdə sadəcə "udarkən udlaq əzələlərinin birdəfəlik hərəkəti, udma hərəkəti" kimi tərif edilməsinə baxmayaraq, mənası daha geniş və çoxcəhətlidir. Udum, maye və ya yarı-maye qidanın ağız boşluğundan udlaq vasitəsilə mədəyə keçməsi zamanı baş verən fizioloji prosesi ifadə edir. Bu proses, bir sıra əzələlərin koordinasiyalı işinin nəticəsidir və sadəcə udlaq əzələlərinin birdəfəlik hərəkəti kimi təsvir edilməsi qeyri-kafidir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, kökü türk dillərinin ümumi qatından gəlir və udmaq hərəkətinin mahiyyətini əks etdirir. "Ud-" kökü əmici bir hərəkəti bildirir və "-um" əlavəsi isə hərəkətin bir tamamlanmış halını, bir vahidini ifadə edir. Beləliklə, "udum" sözü "udma hərəkətinin tamamlanmış bir vahidi" kimi də izah edilə bilər.

Məsələn, "son udumunu udmayıb ağzında saxladı" cümləsində udum sözü, mayenin ağız boşluğunda olan son hissəsini, udma prosesinin son mərhələsini təmsil edir. Bu mənada udum, miqdarı baxımından kiçik bir hissəni bildirə bilsə də, eyni zamanda həmin prosesin tam bir tamamlanmış hissəsini ifadə edir. Yəni, sadəcə bir damla deyil, bir "udmaq hərəkəti"nin tamamlanmış bir mərhələsi.

Müxtəlif kontekstlərdə udum sözü fərqli mənalar da daşıya bilər. Məsələn, məcazi mənada "bir udum su içmək" deyərkən çox az miqdarda suyu nəzərdə tuturuq. Ancaq "bir udum havanı içinə çəkdi" cümləsində isə hava udmaq hərəkətinin tam bir vahidini nəzərdə tuturuq. Beləliklə, udum sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir, lakin əsasında həmişə udmaq hərəkətinin bir tamamlanmış hissəsi durur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz