Udum-udum zərfi, əsasən şifahi nitqdə işlənən, az miqdarda, təkrarlanan hərəkətlərlə ifadə olunan qarışdırılmış və ya çox az miqdarda bir şeyin qəbul edilməsini bildirir. "Udum" sözü özündə maye və ya digər maddələrin kiçik həcmdə udulmasını, yudulmasını ifadə edir. "-udum" şəkilçisi isə bu hərəkətin təkrarlılığını, ardıcıl və kiçik həcmdə davam etməsini vurğulayır. Beləliklə, "udum-udum" qarışdırılmış və ya az-az, qarışdırılmış-qarışdırılmış, qurtum-qurtum mənasına uyğun gəlir. Bu zərf daha çox maye qəbul etmə ilə əlaqəli hallarda istifadə olunur, lakin ümumiyyətlə, az miqdarda bir şeyin ardıcıl olaraq qəbul edilməsini ifadə edə bilər.
Misal olaraq, verdiyiniz cümlədə: "Tofiq isti çaydan udum-udum içə-içə təəccüblə boylanıb bayıra baxdı", "udum-udum" zərfi Tofiqin çayı kiçik qurtumlarla, tədricən və ardıcıl olaraq içdiyini göstərir. Bu, həm də onun diqqətinin çay içməkdən çox bayırdakı hadisələrə yönəldiyini ifadə edir. Əgər cümlədə "içdi" əvəzinə "yed"i işlətsək, məna dəyişərdi, çünki "udum-udum yedi" deyimi az qəbul olunmuş və təbii səslənmir. Udum-udum əsasən maye maddələrlə əlaqəlidir.
Sözün etimologiyası haqqında dəqiq məlumat vermək çətindir, çünki "udum" sözü Azərbaycan dilinin köhnə təbəqəsinə aiddir və onun mənşəyi tam aydın deyil. Ancaq fonetik olaraq "udmaq" felindən törəmiş ola bilər. "Udmaq" sözü həm maye, həm də qatı maddələrin içəri alındığını ifadə edir, amma "udum-udum" zərfi daha çox maye qəbul etməni ifadə edir.
Digər misallar:
- Dərmanı udum-udum içdi.
- Qız udum-udum su içib susuzluğunu yatırdı.
- O, şərbəti udum-udum içməyi xoşlayırdı.
Bu misallarda da "udum-udum" zərfi kiçik həcmdə, təkrarlanan hərəkət şəklində maye qəbul edilməsini vurğulayır.