Uğratmaq (f.) – Bu fe'l, əsas etibarilə bir hadisənin, vəziyyətin və ya təsirin bir varlığa və ya bir qrupa təsir etməsi, onları həmin hadisə, vəziyyət və ya təsirin obyektinə çevirməsi mənasını bildirir. Başqa sözlə, bir şeyin baş verməsinə səbəb olmaq, bir şeyə məruz qoymaq, giriftar etmək, düçar etmək və ya məcbur etmək mənalarını əhatə edir. Fəal bir təsir ifadə edir; hərəkət, fəaliyyət nəticəsində bir şeyin baş verməsini ifadə edən bir fe'ldir.
Uğratmaq fe'linin mənası kontekstdən asılı olaraq nüanslar göstərə bilər. Məsələn, "bəlaya uğratmaq" ifadəsi kimsəni qəsdən və ya ehtiyatsızlıqla bir sıra çətinliklərə, problemə, zərərə məruz qoymaq deməkdir. Bu, mənfi bir nəticəyə səbəb olan bir hərəkəti ifadə edir. "məğlubiyyətə uğratmaq" ifadəsi isə bir rəqibi, bir qrupu və ya bir tərəfi yarışmada, mübarizədə məğlub etmək, onlara məğlubiyyət yaşatmaq mənasını verir. Bu halda, uğratmaq fe'li qələbənin səbəbkarı olan fəaliyyəti ifadə edir.
Uğratmaq fe'linin sinonimləri arasında "düçar etmək", "məruz qoymaq", "giriftar etmək", "səbəb olmaq", "çatdırmaq" kimi sözlər yer alır. Lakin bu sinonimlər arasında incə məna fərqləri var. Məsələn, "düçar etmək" daha çox istənilməyən bir vəziyyətə məruz qalmağı, "məruz qoymaq" isə təhlükə və ya zərərə məruz qoymaq mənasını daşıyır. "Uğratmaq" isə daha geniş bir məna əhatə edir və bu sinonimlərin hamısını özündə birləşdirə bilir. Bundan əlavə, "uğratmaq" fe'li "məcbur etmək" mənasında da işlənə bilsə də, bu istifadə daha az yaygındır.
Etimologiya: Uğratmaq fe'linin etimologiyası "uğur" sözü ilə bağlıdır. "Uğur" sözü əvvəlki mənalarından birində "nəticə", "sonuç" mənasını daşıyırdı. Beləliklə, "uğratmaq" sözü bir hadisənin bir nəticəyə səbəb olmasını, bir şeyə gətirib çıxarmasını ifadə edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Onu böyük bir bəlaya uğratdı.
- Rəqib komandanı məğlubiyyətə uğratdıq.
- Yağışlar böyük daşqınlara uğratdı.
- Həmin qərar onu böyük itkilərə uğratdı.
- Səhv qərar onu böyük bir xəyal qırıqlığına uğratdı.